- Seleucia
- Issue: 9
- Geç Roma-Erken Bizans Dönemi Cam Üretiminde Konik Kaplar ve Ödemiş Müzesi’nden Bir Örnek
Geç Roma-Erken Bizans Dönemi Cam Üretiminde Konik Kaplar ve Ödemiş Müzesi’nden Bir Örnek
Authors : Zeynep Çakmakçi
Pages : 273-302
View : 8 | Download : 1
Publication Date : 2019-01-01
Article Type : Research
Abstract :Konik kaplar, Geç Roma-Erken Bizans dönemi cam üretiminin iyi tanınan formlarından biridir. Bunlar, ağız kenarından kaideye doğru daralan ve çoğu zaman da sivrilerek sonlanan konik gövdeleriyle karakteristiktir. Ağız kenarının işlenişi ve kaide biçimlenişiyle tipolojik olarak alt gruplara ayrılabilen bu kapların dekorasyonunda da genellikle bu gruba özel bir bezeme tarzı görülür. Çoğunlukla kazıma teknikli ince veya kalın şeritler, gövde üzerine paralel ya da üçgen gruplar halinde dizilmiş mavi renkli yuvarlak cam aplikasyonlar veya cam iplerinden oluşan bu bezeme stili, konik kapların en belirgin özellikleri arasındadır. Kapların ağız kenarının üretim şekli yanı sıra bölgesel dağılımını esas alan karşılaştırma ve değerlendirmeler, bunların, ya bardak gibi bir tür içecek kabı olarak hizmet ettiğini ya da kandil işleviyle aydınlatmada kullanıldığını ortaya koyar. Arkeolojik veriler yanında tasvirler de konik kapların en erken 4.yüzyıl ortasından itibaren üretilmeye başlandığını ve sonrasında Doğu’da ve Batı’da geniş bir coğrafyaya yayıldığını göstermektedir. Diğer taraftan bu kapların ortaya çıkışı üzerine yapılan görüş ve öneriler bunların kökeninin ve başlıca dağılım noktasının Doğu Akdeniz olabileceği üzerinde kuvvetle durmaktadır. Konik kaplara ilişkin bilinen üretim merkezlerinin bu bölgede ortaya çıkarılması, bölgedeki yapılarda bu kapları betimleyen erken tarihli tasvirlerin bulunması ve keza ele geçen örneklerin sayısal yoğunluğu bu yaygın kanıyı güçlendiren önemli veriler olarak kabul edilir. Konik kapların ülkemizdeki koleksiyonlar ve kazı buluntuları arasında sınırlı sayıda örneğiyle karşılaşılmaktadır. Kazı buluntularının ağırlıkla fragmanlardan oluşması, müzelerimizde ve özel koleksiyonlarda ise bu kapların benzerlerine nadir olarak rastlanması, konik kapların Anadolu’daki dağılımı ve kullanımı hakkında yeterince bilgi sahibi olmamızı engellemektedir. Bu bağlamda Ödemiş Müzesi cam koleksiyonunda bulunan konik kabın hem sağlam, hem de formuyla sık rastlanmayan bir örnek oluşu önemini daha da arttırır. Müzedeki konik kaba dair yaptığımız karşılaştırma ve değerlendirmeler, objenin kesin olmamakla birlikte 4.-6. yüzyıl arasına tarihlendiğini, olasılıkla bir içki kabı olarak kullanıldığını ve Doğu kökenli olduğunu düşündürmektedir.Keywords : Konik cam bardak, Konik cam kandil, Erken Bizans camı, Ödemiş Müzesi, Cam