MOLLA SADRÂ’DA İLÂHİ FÂİLİYETİN NİTELİĞİ
Authors : Sedat Baran
Pages : 598-613
Doi:10.26791/sarkiat.571242
View : 8 | Download : 4
Publication Date : 2019-08-31
Article Type : Research
Abstract :Müslüman filozoflar Aristo’nun dillendirdiği dört illetten maddî ve formel illetleri mâhiyetsel, fâil ve ereksel illetleri de varlıksal illetler diye ayırdılar. Molla Sadrâ fâil illeti; tabîi ve ilâhi (icadî) illet olmak üzere iki kısımda ele alır. Tabîi fâil hazırlayıcı fâil, icadî fâil ise varlık bahşedici fâildir. Bir muvahhide göre her şeyin fâili Allah’tır. Ancak Allah’ın nasıl bir fâil olduğu hususunda ihtilaflar vardır. Müslüman filozoflar ilâhi fâiliyetin niteliğini ortaya koymak için bütün fâil türlerini ele almışlardır. Bu fâillerden Bi’l-kasd, Bi’r-rıza, Bi’l-inâye ve Bi’t-tecellî fâiller ilim ve iradeye sahip fâillerdir. Bi’l-kasd fâil bir gayeye binaen fillerini gerçekleştirir. Fiillerine ilmi de tafsilîdir. Bi’r-rızâ fâilin ilmi icattan önce icmâlî, icattan sonra ise tafsilîdir. Bi’l-inâye fâilin zâtına ilmi huzurî, fiillerine ise husulî ve tafsilîdir. Bi’t-tecellî fâil ise icattan önce fiillerini huzurî ilimle tafsilî bilir. Bu çalışmada Allah’a nispet edilme olasılığı olan bütün bu fâil türleri incelecek ve bu fâil türleri arasında Allah’a nispet edilme olasılığı olan fâil türü tespit edilecektir.Keywords : Molla Sadrâ, Tabîi İllet, İlâhi İllet, Fâil İllet, Bi’l-inâye Fâil, Bi’t-tecellî Fâil