TÜRKİYE’DE CARİ İŞLEMLER AÇIĞININ BELİRLEYİCİLERİ: 1980-2019 DÖNEM AMPİRİK ANALİZİ

Authors : Nazlıcan Bitecek, Oktay Kizilkaya

Pages : 26-36

View : 19 | Download : 7

Publication Date : 2022-01-24

Article Type : Research

Abstract :Cari açık sorunu Türkiye ile birlikte birçok gelişmekte olan ülkeler için büyük bir sorun haline gelmeye başlamıştır. Bu anlamda cari açığın nedenlerini kavramak, doğru finansman aracı ile cari açığın sürdürülebilir hale gelmesini sağlamak oldukça önemlidir. Bu çalışmanın amacı Türkiye ekonomisinde cari işlemler açığı belirleyicilerini test etmektir. Modelde cari açığın belirleyicileri olarak doğrudan yabancı yatırımlar, reel efektif döviz kuru ve ekonomik büyüme oranı kabul edilmiştir. Analizde 1980-2019 dönemi ele alınmış ve VAR analizi uygulanmıştır. Durağan olmayan değişkenler VAR analizine sokulmadan önce farkı alınarak durağan hale getirilmiştir. VAR analizi şartlarını sağlamasının ardından varyans ayrıştırması ve etki-tepki analizi yapılmıştır. Varyans ayrıştırması sonuçlarına göre cari işlemler dengesine bakıldığında, birinci yıl değişimin %100’ü yine cari işlemler dengesi tarafından açıklanmıştır. Cari işlemler dengesi oranından sonraki en etkili değişken ise reel efektif döviz kuru olmuştur. Cari işlemler dengesi oranındaki değişimi açıklayan değişkenler 10 dönem boyunca arttığı için bu değişkenlerin uzun dönemde daha etkili olduğu yorumu yapılabilmektedir. Etki-tepki analizinde ise ekonomik büyüme oranında yaşanan bir birimlik standart sapmalık şoka karşı cari işlemler dengesinin verdiği tepki ilk dönemden itibaren pozitifken daha sonra azalmaya başlamış ve altıncı dönemden itibaren etki zayıflamıştır. Reel efektif döviz kuru ve doğrudan yabancı yatırımdaki değişimlere karşı cari işlemler dengesinin tepkisi birinci dönemden itibaren negatif olmuş ve dokuzuncu dönemden sonra etki zayıflamaya başlamıştır.
Keywords : Cari İşlemler Dengesi, Doğrudan Yabancı Yatırımlar, Reel Efektif Döviz Kuru, Ekonomik Büyüme, VAR Analizi, Türkiye Ekonomisi