Termessos’ta Yeni Keşfedilen "Pan Temenosu"
Authors : A. Vedat Çelgin, Mehmet Kürkçü
Pages : 238-258
View : 6 | Download : 4
Publication Date : 2016-08-31
Article Type : Research
Abstract :Yazının konusunu, Termessos (Güllük Dağı/Solymos) kentinin ücra bir köşesinde, ormanlık mevkide bulunan bir kült yapısı ve içindeki yazıt oluşturmaktadır. Söz konusu kült yapısı, kentin belli başlı yapılarının bulunduğu yerleşim alanının kuş uçumu yaklaşık 500 m. güney-güneybatısında, E10 Nekropolü’nün güneydoğu ucunda tek başına yamuk planlı bir şekilde yerel kireç taşından inşa edilmiştir. Yapı, defineciler tarafından yıkılmış kuzey duvarı haricinde iyi korunmuş durumdadır. Yapının içindeki doğal kayalıkta in situ olarak yer alan ve dört satırdan oluşan yazıt temenos’un Hieron isimli bir kimse tarafından Tanrı Pan için adandığını göstermektedir. Harf karakterlerinden dolayı yazıt büyük olasılıkla Geç Hellenistik Dönem’e (MÖ. 1. yüzyıl) aittir. Kent içerisinde Hellen pantheon’unun belli başlı tanrı ve tanrıçalarından önemli bir kısmı kült sahibi olmasına karşın, dağlık ve ormanlık yerlerin tanrısı niteliğindeki Pan’ın kültü bugüne kadar belgelenmemişti. Yazıtımız Termessos’ta Tanrı Pan için ilk belgeyi oluşturmasının ötesinde, bir temenos’unun bulunduğunu kesin olarak göstermesi açısından büyük önem taşımaktadır. Bununla birlikte temenos sözcüğüyle bir kutsal alanın mı veya taştan bir kulübenin mi kastedilmiş olduğu anlaşılamamaktadır. Pan kültünün, tanrının ana vatanı Hellas’ta MÖ. 5. yüzyılın başlarından itibaren büyük bir hızla ve oldukça geniş bir alana, ülkenin neredeyse tümüne yayılmasına karşın, Hellas gibi dağlık bir özelliğe sahip ve aynı şekilde, ekonomik ve sosyal yaşamda hayvancılığın, dolayısıyla çobanlığın önemli bir yer tuttuğu komşu ülke Anadolu’da fazla yaygınlık göstermediği dikkat çekmektedir. Kült sadece 6 yerde belgelenmiştir. Bunlar Kilikia’daki Korykos Mağarası, Ephesos, Pergamon, Knidos, Apollonia ve Lydai yerleşimleridir. Bu nedenle yazıtla belgelenen Pan kültü ve halen ayakta olan yapı Termessos’ta özel bir önem arz etmektedir. Pergamon tipi anıtsal şehircilik, mezar tipolojisi ve ölü defin gelenekleri, agon’lar, Hellenizasyon, Romanizasyon gibi çeşitli konularda önemli bir bilgi kaynağı olan Termessos kenti şimdi Pan kutsal alanıyla da sivrilmektedir.Keywords : Termessos, Pan, temenos, adak, Hieron