Neue Inschriften aus Side
Authors : Mustafa Adak, Ebru N. Akdoğu-arca, Mehmet Oktan
Pages : 89-122
View : 7 | Download : 2
Publication Date : 2015-12-01
Article Type : Research
Abstract :Son yirmi yıldır Side ören yerinde yürütülen kazı ve onarım çalışmaları vasıtasıyla yeni epigrafik malzemeler gün ışığına çıkmıştır. Makalede bunlardan 26 tanesi tanıtılmakta, ayrıca daha önce yayımlanmış iki yazıt için yeni tamamlama önerileri getirilmektedir. No 1 Romalı bir patronun onurlandırılmasını içeren Geç Hellenistik Dönem’e ait bir onurlandırma kararnamesidir. Burada onurlandırılan şahıs, İÖ. 90’lı yıllar sonunda Asia Eyaleti’nde legatus olarak görev yapmış olan Valerius Flaccus kardeşlerden biri olmalıdır. No 2 ise önde gelen başka bir Romalı patronu onurlandımaktadır. Bu şahıs dictator Caesar’ın yeğeni Sextus Iulius (Caesar) ile ilişkilendirmektedir. Sextus Iulius Caesar’ın yazıtta patron olarak nitelendirilmesi, kendisinin Syria Eyaleti’ni proquaestor pro praetor olarak yönettiği kısa zaman aralığına (İ.Ö. Temmuz 47–46 yılı ortaları) denk gelmektedir. Büyük Konstantinos zamanında Side tiyatrosunda yeni bazı düzenlemeler yapılmıştır. Tiyatronun sahne binası alanına İmparator hanesi üyeleriyle geçmişin önde gelen Side vatandaşlarının heykelleri dikilmiştir. Sahne binasının yıkıntıları arasında ele geçen 3, 4, 10 ve 28 no’lu yazıtlar bu kapsamda değerlendirilebilir. 4 no’lu yazıtta onurlandırılan ve Antoninler Dönemi’nin Sideli ünlü doktoru olan archiatros Marcellus, imparatorlar Hadrianus ve Antoninus Pius ile çok samimi bir ilişki içerisindeydi. Diğer heykeller olimpiyat ödülü kazanan bir sporcuyla (no 10) Kreon adında bir şahsa (no 4) aittir. Farklı bir tamamlama önerisi sunulan 28 no’lu yazıt kentten bilinen üçüncü onur kararnamesidir ve Büyük Konstantinos’un annesi Helena için dikilmiştir. Helena’nın burada onurlandırılmasının nedeni, kendisinin tiyatrodaki onarım çalışmaları için sağladığı finansal destek olabilir. Tiyatroda ele geçen diğer epigrafik metin (no 6), Side kentini, Dionysos sanatçılarına ait olan synodos ’un annesi şeklinde nitelendiren bir methiye içermektedir. 3. yüzyıla tarihlendirilebilecek olan bu önemli belge, Side ile Perge kentleri arasındaki meşhur rekabeti farklı bir açıdan ortaya koymaktadır. 7 no’lu epigram Aphrodisias kökenli olan ve Agon mystikos festivalinde zafer kazanan iki kithara çalgıcısının bir adağıdır. Uluslararası nitelikteki bu festival, Hadrianus’un teşvikiyle kurulmuş olabilir. Daha eski ve sadece Side kenti vatandaşlarına açık olup Tanrıça Themis adına kutlanan yarışma, Athena için düzenlenen ve deniz ulaşımı sezonunun açılışını simgeleyen epibaterion festivali ile bağlantılıydı. Bu festival L. Avidius Maximus tarafından İ.S. 1. yüzyıl içerisinde kurulmuştur. 8 no’lu yazıt Demoneikos isimli bir güreşçinin Athena, Themis ve kent Demos’u için yaptığı bir adağı içermektedir. Demoneikos’un Themis Agon’ununda çocuklar kategorisinde zafer kazandığı gözükmektedir. Severuslar Dönemi’nde bu agon’un yerini, Pamphylia Bölgesi’ndeki tüm kentlerin ahalisine açık olan Touesianus Agon’unun aldığı gözükmektedir. Bu agon üzerine bir yazıtı içeren no 9, Aspendos ile [Lyr]be kentlerinin vatandaşı olan ve başarılı bir güreşçi olarak Side vatandaşlığıyla onurlandırılan Aur. Menneas isimli bir gencin bir heykel kaidesiyle ödüllendirilmesini içermektedir. Bu genç, Touesianus Agon’unu ince belini kaptırmadan (ἀμεσολάβητος) kazanmıştır. Argaios Yüksek İmparatorluk Dönemi’nde kendi anavatanı için bazı sunaklar adamıştır. Bunlardan ikisi, İmparator Hadrianus için heykel kaidesi olarak kullanılmıştır. No 11 bunlardan biridir. No 12 Asklepios için yapılan bir adaktır. No 13 ile 14 Athena, Artemis ve Zeus Soter için yapılan ve İ.S. 3. yüzyıla tarihlenen sunaklardır. Aynı sunak üzerinde Athena ile Perge’nin baş tanrıçası Artemis’in birlikte yer alması, Gordianus III zamanında birbirine rakip iki kent arasında sağlanan homonoia ’nın bir yansıması olarak görülebilir. 15 no’lu küçük sunak, ilk kez belgelenen Zeus Koryphites içindir. Zeus için kullanılan bu epithet, Asia Eyaleti’ndeki Gümrük Yasası’nda geçen ve Side kentinin limanı için kullanılan Koryphe tanımlaması ile bağlantılıdır. Koryphe terimi açık bir şekilde, üzerinde Side kentinin yer aldığı tüm burnun ismiydi. No 16–19 arasındaki mezar stelleri Hellenistik Döneme aittirler ve Side’nin antik limanında ele geçmişlerdir. Bu mezar stelleri Side kentinde belgelenmeyen Pamphylia diyalektinde şahıs isimleri içerdikleri için, komşu kent Aspendos’tan buraya taşınmış gözükmektedirler. Athenades’in mezar steli (no 20), ISide no 195 ile aynı mezara aittirler. No 21 Hypsistos’un mezarının onarımını içermektedir. Yazıtta geçen [καύ]στραν σὺν τῇ κ[ίονι] ifadesi, mezarın yanında duran bir kül kabına veya kare bir kaideye işaret etmektedir. 22 no’lu yazıt, kentin ana caddesi üzerinde durmuş olması gereken mermerden büyük bir sütun üzerine yazılmıştır. Ayakta duran bir erkek figürüyle süslenmiş olan sütun Olympis’in bir hediyesidir. Sütun üzerindeki figürün altında yazan Varus ismi kendisinin bir akrabası (muhtemelen kocası veya babası) ya da bu sütunu bağışlayan kişinin adı olmalıydı. Bağışçıların daha başka isimleri, sütun kaideleri üzerindeki yazıtlarda da (no 23 ve 24) geçmektedir. Bir tabağın (no 25) ve bir kandilin (no 26) altında yer alan son iki yazıt, bu ev objelerin sahiplerinin isimlerini taşımaktadırlar. Makalenin son kısmında daha önce yayınlanmış iki yazıt için yeni tamamlama önerileri sunulmuştur (no 27–28). no’lu yazıtlar, yazıtların farklı bir tamamlamayla tekrar değerlendirilmesini içermektedir. No 27’de onurlandırılan Octavius [Cal]pur[ni]us hakkında başka bir bilgi mevcut değildir. Yazıtların çevrileri şöyledir: 1. [Side halkı] Romalıların praetor rütbesinde prokonsul’u … -cus’u, kendi patronunu ve hayırhahını (dikti). 2. [ Halk ] proquaestor pro praetore rütbesine haiz, kendi patronu Sextus oğlu Sextus Iulius’u, erdeminden ve kendisine gösterdiği iyi niyetten dolayı (dikti). 3. Archiiatros Marcellus’u vatanı (dikti). 4. Kreon. 5. Genç Hadrianus’u Glauketes (dikti). 6. Yaşa, Side, Synhodos’un Annesi! 7. [------]. Ana vatanımız ise Aphrodisias’tır, kithara her ikimizin Musaları sevindiren galibiyetinin aracı, bronz heykel ise Mystikos’un ödülüdür. 8. Falancanın oğlu Zopyros’un demiourgos’luğu ve [agonothetes’liği] sırasında, iki [yılda bir düzenlenen kutsal The]mis ve [L. Audius Maximus’un kurmuş olduğu sadece vatandaşların katılabildiği] daimi Athena’nın epibaterion oyunlarında çocuklar kategorisindeki güreş yarışını kazanarak heykel elde eden -mon torunu, Damoneikos oğlu Damoneikos [Athena, The]mis ve D[emos] için (adadı). 9. [ Aurelius Paioninus Touesianus’un yaşam boyu agonotheteslik yaptığı ve kendi servetinden Pamphylia’lılar için] tanrılar Athena ve Apollon adına Touesianeion Epibaterion Themisi’ni tertiplediği sırada, Side’lilerin en parlak ve ünlü kentinde Aspendos, [Lyr]be ve Side vatandaşı, Ba kkhios Dionysios –likles’in oğlu Aurelius Menne [ as ] çocuklar kategorisindeki güreş müsabakasında sırtı yere değmeden ve ince belini kaptırmadan galip geldi ve ödül olarak hem para hem de kaidesiyle birlikte bir heykel aldı. 10. [Filanca’yı], Olympia zaferi ---- 11. Hadrianus Augustus’u Rhodon’un oğlu, Argaios’un torunu, dindar ve vatansever şahsiyet Argaios (dikti). 12. Glykon Asklepion’a annesi için adak (olarak sundu). 13. Athena (ve) Artemis’in (sunağı). 14. Zeus Soter’in (sunağı) 15. Zeus Koryphites’in (sunağı). 16. Apeladorys oğlu Damokharis. 17. Apelas oğlu Thanadorous. 18. Thanadorous kızı Damopatra. 19. Leon kızı Demyla. 20. Paion oğlu Athenades. 21. Gorgias oğlu Hybristos’a ait ölü yakma kabını altlığıyla birlikte kendisinin vasiyeti üzerine kendi mülkiyetinden Pantagathos onarttı. 22. Olympis (bu sütunu adadı). Varus. 23. M. Ulpius Titianus’un (sütunu). 24. Papylos’un (sütunu). 25. Hermippos’un t(abağı). 26. Geminos’un (kandili). 27. [ ] Octavius [Cal]pur[ni]us’u ----. 28. Side halkı İmparatoriçe Helena’yı, muzaffer İmparator’un annesini (dikti).Keywords : Side, Pamphylia, Kent patronları, Tiyatro, Aklamation, Bayramlar, Adaklar, Sahip adları