Özkıyım ve Kişilik
Authors : Mehmet Ak, Murat Gülsün, K. Nahit Özmenler
Pages : 45-54
Doi:10.18863/pskguncel.133472
View : 15 | Download : 8
Publication Date : 2009-03-01
Article Type : Other
Abstract :Özkıyım davranışının ortaya çıkışında birçok etkenin bir arada rol oynadığı kabul edilmektedir. Kişilik yapısındaki bazı özellikler, umutsuzluk, duygudurum bozukluğu ve özkıyım davranışını içeren aile yüklülüğü dikkat çekicidir. Kişilik bozukluklarının özkıyım girişiminde bulunan ve gerçekleştiren bireylerde yaygın olduğu görülmüştür. Diğer psikiyatrik hastalıklara komorbid kişilik bozukluğunun olmasının özkıyım riskini belirgin artırdığı bildirilmiştir. Özkıyım ve kişilik ilişkisini ortaya koymak özkıyımı önlemek için geliştirilecek stratejiler için önemlidir. Bu alandaki veriler, araştırmanın yapıldığı dönemdeki kişiliğin tanımı ve sınıflandırmalarına ve kişiliği değerlendirmek için kullanılan ölçeklerin yapısına göre değişkenlik göstermektedir. Örneğin bazı araştırmacılar DSM ölçütlerini, bazıları ICD ölçütlerini kullanırken bazı araştırmacılarda kişiliğin mizaç ve karakter alt boyutlarını da değerlendirecek şekilde irdelemişlerdir. Tanısal ölçütlere göre dizayn edilen araştırmalarda özkıyım ve özkıyım girişiminde kişilik özellikleri olarak borderline ve antisosyal kişilik bozuklukları gibi B grubu kişilik özelikleri ön plana çıkmıştır. Özkıyım girişimi ile mizaç ve karakter özellikleri arasındaki ilişkiyi tespit etmeyi amaçlayan araştırma sonuçlarına göre özkıyım girişiminde bulunanların karakter özellikleri düşük kendini yönetme, düşük işbirliği yapma yüksek kendini aşma olarak tanımlanmıştır. Mizaç özellikleri ise, zarardan kaçınmada, yenilik arayışı ve zarardan kaçınmada, ödül bağımlılığı ve zarardan kaçınmada, ödül bağımlılığında yüksek puan tanımlanmıştır. Dürtüsel davranış eğilimi özkıyıma yatkınlıkta ortak özellik olarak görülmektedir. Stres-diatez modellerinde kalıtsal ya da edinsel olarak dürtüselliğe yatkınlığı olan bireylerin, yaşamlarının herhangi bir döneminde zorlandıkları ve de özellikle depresyon yaşadıklarında, daha umutsuz, karamsar ve tepkisel tutumla yaklaşım sergiledikleri ve kendilerine daha çok zarar verdikleri öne sürülmüştür. İntihar girişimi yönünden bireysel ya da aile öyküsü bulunması altta yatan bu tip yatkınlığın ipuçlarıdır. Kişilik özellikleri eğitim, iş, evlilik, sosyal ve bireysel ilişkiler gibi yaşamın her alanını etkiler. Diatez olarak tanımlanan özellikler çevresel faktörlerle birlikte bu alanlarda sorun yaşanmasına yol açmaktadır. Yatkınlığa stresörlerin de eklenmesi ile kendine zarar verici davranışlar ortaya çıkabilir.Özkıyım girişimi ile kişilik özellikleri ilişkisi farklı yöntemler kullanılarak çeşitli gruplarda araştırılmış ve önemli sonuçlara ulaşılmıştır. Ancak özkıyım grubunda kişilik özelliklerinin psikolojik otopsi yöntemi ile belirlenebilmesi ve bu yöntemin uygulanmasındaki zorluklar, bu tür çalışmaların yaygınlığını ve dolayısıyla yeterli bilgi birikiminin oluşmasını engellemiştir. Özkıyım davranışını tedavi ve önlemede başarılı olabilmek için değerlendirmenin kapsamlı olması gerekmektedir. Kişilik özellikleri, uygulanacak tedavide izlenecek yolun belirlenmesinde, sosyal düzenlemelerde, olasıKeywords : Özkıyım, kişilik, mizaç, karakter