Bir Menzil Kasabasından Sanayi Kentine; Gebze
Authors : Vildan Ceco, Elif Özlem Aydin
Pages : 953-986
Doi:10.26835/my.1360777
View : 119 | Download : 115
Publication Date : 2023-12-20
Article Type : Research
Abstract :Gebze, coğrafi konumu itibariyle İstanbul’un Anadolu ile ilişkisini sağlayan ticaret ve ulaşım yolları üzerinde bulunmasından dolayı tarih boyunca önemli bir yere sahip olmuştur. 15. yüzyılda İstanbul’un fethiyle birlikte özellikle doğuya olan seferlerde kullanılan önemli bir menzil kasabası halini alan Gebze, 16. yüzyılda Vezir Çoban Mustafa Paşa tarafından yaptırılan külliye ile askeri, ekonomik ve kültürel yönden önemli bir merkez konumuna gelmiştir. 19. yüzyıl sonlarında İstanbul-Bağdat tren yolunun kent merkezinden uzak bir noktadan geçmesi ulaşım ve lojistik açıdan Gebze’nin menzil kasabası rolünü olumsuz yönde etkilemiş olsa da yerleşimde esas dönüşüm 1960’lı yıllarda İstanbul’daki sanayinin desantralizasyonuyla birlikte başlamıştır. 20. yüzyılın ikinci yarısında bölgede artan sanayi faaliyetleriyle beraber gelen göçle Gebze kontrolsüz ve hızlı bir kentleşme sürecine girmiş ve farklı bir kimlik kazanmaya başlamıştır. Bu durumun olumsuz sonuçları imar faaliyetleri ile giderilmeye çalışılmış, ancak altyapı yetersizliği ile hızla büyüyen yerleşim için bu uygulamalar yetersiz kalmıştır. Yoğun yapılanma baskısı sonucunda kentin sahip olduğu kültürel miras maalesef durumdan olumsuz şekilde etkilenmiştir. Bu çalışmada Gebze ilçe merkezinde ilgili T.C. Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu tarafından "Gebze Çoban Mustafa Paşa Külliyesi Koruma Alanı”, "Sultan Orhan Camii ve Çevresi Kentsel Sit Alanı” ile "Etkileme Geçiş Alanı” olarak belirlenen koruma alanlarının genel sorunları ele alınmıştır. 1960’lardan günümüze çalışma alanı kapsamında gerçekleştirilen imar ve koruma faaliyetleri ilgili literatür, Belediye arşivi, İller Bankası arşivi ve Koruma Bölge Kurulu arşivi taramaları yardımıyla irdelenmiştir. Çalışma kapsamında bu imar ve koruma faaliyetlerinin Gebze kent merkezindeki koruma alanlarına olan etki ve katkılarının değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla alan çalışması gerçekleştirilmiş, çalışma alanındaki kültürel miras değerlerine dair güncel sorunların tespiti için dokuda mimari analizler yürütülmüş ve analiz verileri değerlendirilmiştir. Literatür-arşiv araştırmaları, gözlem-fotografik tespitler ve analiz verilerine dayanarak çalışma alanının koruma sorunları tespit edilmiş, örneklem sokak ve caddelerde siluet çalışmaları gerçekleştirilmiş ve uygun rehabilitasyon önerileri geliştirilmiştir. İlgili kentsel koruma alanlarının ve çevresinin sürdürülebilirliği konusunda öneriler sunulmuştur.Keywords : Gebze, Menzil Kasabası, Sanayi Kenti, Kültürel Miras, Koruma Sorunları.