- MUTALAA
- Vol: 1 Issue: 1
- Tefsir Hâşiye Edebiyatının Karakteristik Bir Özelliği Olarak Eleştiri: Sa‘dî Çelebi’nin İbn Kemâl Pa...
Tefsir Hâşiye Edebiyatının Karakteristik Bir Özelliği Olarak Eleştiri: Sa‘dî Çelebi’nin İbn Kemâl Paşa’ya Yönelik Bazı Eleştirilerinin Tahlili
Authors : Şükrü Maden
Pages : 36-55
View : 17 | Download : 4
Publication Date : 2021-08-30
Article Type : Research
Abstract :Konu ve Amaç: Muhaşşîlerin yaklaşımına göre farklılık arz etse de ‘eleştiri’ tefsir hâşiye literatürünün hemen hepsinde az veya çok bir yer işgal eder. Bu eserlerde takip edilen müfessire, önceki şârih ve muhaşşîlere ya da ilgili konuda görüş serdeden herhangi bir müellife eleştiriler yöneltilir. Sa‘dî Çelebi tarafından Beyzâvî’nin Envâru’t-tenzîl’i üzerine yazılan hâşiye literatürü arasında etkili olmuş eseri, bu hususun önemli örneklerinden addedilebilir. Sa‘dî Çelebi’nin bu eserinde müfessir Beyzâvî ile diğer müfessir ve muhaşşîlere pek çok konuda itirazları olmuştur. Onun yoğun bir şekilde eleştirdiği müfessirlerden biri şeyhülislâmlık makamından selefi olan İbn Kemâl Paşa’dır. İbn Kemâl’in tefsirinde Beyzâvî’ye açıktan veya zımnen yönelttiği tenkitler, Sa‘dî Çelebi tarafından tartışılmıştır. Çalışmanın amacı tefsir haşiyelerindeki eleştirilerin bu eserlere nasıl bir işlev kazandırdığına dair tespitlere ulaşmaktır. Yöntem: Çalışmada deskriptif yöntem ile metinler analiz edilmiş, müfessir ve muhaşşîlerin görüşleri karşılaştırılarak öne sürülen fikirlerin sebep ve keyfiyetleri araştırılmıştır. Bulgular: Sa‘dî Çelebi’nin İbn Kemâl’e yönelik bu eleştirileri belirli bir alana yoğunlaşmaktan ziyade İbn Kemâl’in tefsir tevcihleriyle ilgilidir. Sa‘dî Çelebi âyetin muhatabının kimler olduğu, bazı lafızların kavramsal içeriği ve kelâmî bir meselenin izahı gibi hususlarda İbn Kemâl’in bir takım açıklamalarını isabetli bulmamıştır. Kanaatimizce Sa‘dî Çelebi, İbn Kemâl’i eleştirirken bazı durumlarda haklı olmakla birlikte bazen de İbn Kemâl’in maksadı tam anlaşılamamıştır. Sonuç: Son tahlilde tefsir hâşiyelerindeki eleştiri olgusunun, bu eserlere hem âyetlerin kastının hem de tefsirle ilişkili olarak diğer ilimlerin çeşitli meselelerinin derinliğine incelenmesine yönelik bir işlev kazandırdığı söylenebilir.Keywords : Tefsir, Haşiye, Eleştiri, Sadi Çelebi, İbn Kemal Paşa