Mizah Kuramları Çerçevesinde İnek Bayramı ve Kazgan
Authors : Ebru Purtaş, Esen Nur Daş Özel, Mehmet Daldal
Pages : 103-114
Doi:10.58242/millifolklor.944255
View : 125 | Download : 170
Publication Date : 2024-03-19
Article Type : Research
Abstract :Bu makalede 1937–1938 mezuniyetinden itibaren kutlanmaya başlanan Mekteb-i Mülkiye\'nin en eski geleneklerinden biri olan İnek Bayramı ve onun metin yazarlığı kısmını temsil eden Kazgan dergisi incelenmiştir. İnek Bayramı\'nın başlangıç ismi “Son Sınıfların İmza Merasimi/Son Sınıfların Festivali”dir. Bayram, “grup folkloru” bağlamında değerlendirilmiştir. Türkiye\'de çağdaşlaşma ile değişen ve dönüşen “mizah, eğlence, eleştiri ve espri” anlayışına hem İnek Bayramı üzerinden hem de Kazgan açısından yaklaşılmıştır. İmgesel, alegorik, sembolik metaforlarla bezenmiş İnek Bayramı, bireyin oyun ve anlatı/dil yoluyla bilinçsel düşüncesinin ifadesidir. Katılımcılar, mizahi dil aracılığıyla öteki karşısında kendisinin yerini belli eder. İnek Bayramı, İnek Duası/ İneknâme, İnek Yürüyüşü, Ferman Okuma, Çamur ve Fasıl/Konser kısımlarından oluşmaktadır. Bayramın Filozof/İmam tarafında başlatılma yeri olan Aziz Köklü Salonu âdeta kutsal bir mekân konumundadır. Bayramın temel figürleri, Filozof/İmam, Bakkal Tüllabı, Geyikhan Tüllabı, Tahsildar Tüllabı, Tellak Tüllabı, Züppeyun Tüllabı, Amele Tüllabı\'dır. Bayramın bölümleri “Üstünlük” ve “Rahatlama” mizah kuramları bağlamında değerlendirilmiştir. İneknâme/İnek Duası okunurken “Rahatlama Kuramı” üzerine durulurken fermanlar okunurken de “Üstünlük Kuramı” üzerine durulmuştur. İneknâme ayrıca kutlamanın tarih içindeki değişim ve dönüşümleri tespit edilmiştir. Değişimlerin İnek Bayramı’na yansıması, değişimlerin sebebi ve ne tür değişimler olduğu üzerine durulmuştur. Bu aşamaların ritüelistik özellikleri, yapısı, bölümleri, işlevleri ve bayramda mizahın kullanımı değerlendirilmiştir. Kazgan grup folklorunun yazılı tezahürü olarak ele alınmış; içyapısı incelenmiştir. Dergi, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi (Mekteb-i Mülkiye), 1938 yılından beri her sene öğrencileri tarafından yayımlanan mizah ve hiciv dergisidir. Kazgan\'da hem mizah anlayışı hem de içerik anlamında zaman içinde birçok değişiklik olmuştur. Dergi, günümüz neslinin mizah ve espri anlayışına göre yeniden düzenlenmiştir. Geleneksel bir hâl almış olan İnek Bayramı kültürel gösteri ve metin yazarlığı (Kazgan) olarak iki koldan günümüze kadar gelmiştir. İnek Bayramı esnasında olan olaylar, okunan ferman, İneknâme/İnek Duası ve çamurlar Kazgan’da yer alır. Onun dışında bayram esnasında okunmayan çamurlar da Kazgan’a eklenmektedir. Araştırmada katılımcı gözlem ve görüşme (mülakat) yöntemleri kullanılmıştır. Derleme, bayram önü-sırası-sonrası olmak üzere bütün aşamalarını kapsamaktadır. Şekil, yapı, içerik ve işlev hususunda ön bilgi hazırlığı edinilmiştir. Bayrama 2019 yılında aktif olarak katılım sağlanmıştır. 2010-2019 yılları arasında çıkarılan Kazgan incelendi ve bayram üzerindeki değişimler tespit edilmiştir. Öğrenciler arasındaki kültürel aktarımla devamlılığını sağlayan bayramın başlangıç tarihinden itibaren Ankara halkının da paydaşı olduğu göze çarpmıştır. Cumhuriyet’le birlikte Ankara’nın değişen yüzünde mülkiye öğrencilerinin etkisi işlenmiştir. Ankara halkının bayramın dönüşme aşamalarına etkisi değerlendirilmiştir. Bayramın gelenek merkezli bir yapıya sahip olması ve öğrenciler tarafından sürekliliğinin sağlanması grup folkloru açısından incelenmesi gerektiği sonucunu ortaya çıkarmıştır. Katılımcıların bayramı şekillendirmesi, değiştirmesi, modern zamana uygun bir biçime getirmesi neticesinde bayramın dönüşen aşamalarının tespit edilmesi gerekliliğini göstermiştir.Keywords : Mekteb-i Mülkiye, Rahatlama kuramı, Üstünlük kuramı, Mizah Kuramları, Grup Folkloru