KIBRIS TÜRK AĞITLARINDA KADIN CİNAYETLERİ
Authors : Osman Erciyas
Pages : 128-144
View : 13 | Download : 8
Publication Date : 2022-03-22
Article Type : Research
Abstract :Kıbrıs Türk halk edebiyatındaki ağıtlar, daha çok ağıt-destan özelliği taşıyan metinlerdir. İsimleri destan olarak geçse de trajik ölüm olaylarının yas tutturma amacıyla kaleme alınması bunların ağıt destan olarak değerlendirilmesini uygun kılmıştır. Özellikle 1930’lu yıllarda herkesçe bilinen kişilerin ve ailelerin yaşadığı dramatik hadiseler, halk ozanlarının ağıt destanlarına konu olmuştur. O dönemin popüler yazın türleri sayılabilecek bu metinler, Rum halk ozanları tarafından da yazılmış ve din, dil, ırk ayrımı gözetilmemiştir. Ağıtları yüzeysel bir bakışla ölenin arkasından söylenen hüzünlü sözler olarak tarif etmek yeterli değildir. Ağıtların psiko-sosyal ve kültürel yönden taşıdığı anlamları, mesajları çözebilmek ve doğru zeminde ele almak gereklidir. Ağıtların şekillendiği kültürel ortamların kendine özgü yanlarını ve farklarını ortaya çıkarabilmek bu noktada önemlidir. Ağıtlar evrensel anlatımlardır. Dünyanın değişik coğrafyalarında, değişik kültürlerinde ağıt özelliği taşıyan metinler vardır. İcra edildikleri yerler ve ifade şekilleri farklı olsa da ana temayı ölüm ve acı oluşturur. Benzer özellikleri taşıyan Kıbrıs Türk ağıtları, bu çalışmada ‘kadın cinayetleri’ yönünden ele alınmıştır. Kıbrıs Türk ağıtlarına konu olan ‘kadınlar’ genellikle mağdur veya maktul konumundadır. Öğretmen olarak görev yaptığı köyde aşığı tarafından bıçaklanan, ailesi katledilen veya dedikodu, kıskançlık sarmalında cinayete kurban giden kadınlardır. Kıbrıs Türk ağıtlarında kadın, ağıt söyleyen bir ağıtçı veya ağıt yazan biri konumunda değildir. Bilakis aşk serüveninin veya zorlu yaşamın merkezindedir. Ağıtlar, küçük bir toplum olan Kıbrıs Türkleri arasındaki toplumsal iletişim ağının oluşmasında önemli rol oynamıştır. Ağıtlarda geçen kişiler ve karakterler Kıbrıs Türk insanının tanıdığı, sevdiği, herkesçe kabul gören kişilerdir. Toplumla kurulan bu iletişim ortamı destan ve ağıtların kaleme alınmasına zemin hazırlamıştır. Halk ozanlarının üslubu ve hadiseye bakış açıları bu destanlara şeklini vermiş, ağıt destan adıyla tasnif edilen bu metinlerde okuyucunun duygularına tesir etmek amacıyla özel çaba harcandığı görülmüştür. Benzetmeler, tasvirler, övgüler ve yergiler özenle icra edilmiş, kültür, yaşam biçimleri ve çevre özellikleri de ister istemez ozanın tavrını etkilemiştir. Kıbrıs Türk ağıtlarındaki ‘kadın cinayetleri’ne odaklanan bu çalışma neticesinde söz konusu toplumsal yapı ve algının ağıt destanlardaki kadına bakış tarzını etkilediği görülmüştür. Nitekim kadına saygı ve merhamet, diğer tüm edebî türlerde olduğu gibi Kıbrıs Türk ağıtlarında da kendini göstermiş ancak dönemin şartlarına bağlı olarak erkek egemenliğinin ön planda olması, mağdur ve maktul konumundaki kadının bireysel yönünü pek fazla öne çıkarmamıştır. İsteklerini ve sosyal hayattaki konumunu bir kadın gözünden değil gelenekçi yaklaşımın erkeğe biçtiği perspektiften görmüştür. Ölüm anlatılmış ancak ölüme giden sürecin muhakemesi yeterince yapılmamıştır. Bu çalışma, söz konusu hadiselerin toplumsal arka planını irdeleyerek ağıtlara yansıyan kadın figürünün toplum tarafından nasıl yorumlandığını ortaya çıkarmayı hedeflemiştir. Trajik ölümlerle sonuçlanan vakalarda, kadınların maruz kaldığı psikolojik ve toplumsal zorlukların yeterince eleştirilmediği, suçlu tarafa yönelik açık bir şekilde olmasa da masumiyet vurgusu yapıldığı tespit edilmiştir. Çalışmaya konu edilen bu gibi üslup ve anlatım özellikleri, incelenen ağıt destanlardan seçilen örnekler üzerinden değerlendirilmiştir.Keywords : Kıbrıs, ağıt, destan, kadın, cinayet