- Kültür ve İletişim
- Vol: 24 Issue: 48
- Muhalif Mizah Gazetesi Markopaşa’da İmtiyaz Sahipliği Mücadelesi (1947-1948)
Muhalif Mizah Gazetesi Markopaşa’da İmtiyaz Sahipliği Mücadelesi (1947-1948)
Authors : Muhammet Erdem Duru
Pages : 451-481
Doi:10.18691/kulturveiletisim.927618
View : 15 | Download : 8
Publication Date : 2021-09-01
Article Type : Research
Abstract :Haftalık siyasi mizah gazetesi Markopaşa’nın ilk sayısı 25 Kasım 1946 tarihinde yayımlanmıştır. Sabahattin Ali ve Aziz Nesin’in kurucu ortağı olduğu gazetenin karikatürlerini Mustafa Uykusuz çizerken, mâlî işlerini Haluk Yetiş yürütmüştür. Dokuzuncu sayıdan itibaren Rıfat Ilgaz da kadroya dâhil olmuştur. Çok partili yaşama geçilen, siyasî iktidarın muhalefet kavramını henüz içselleştiremediği bir dönemde yayın hayatına başlayan Markopaşa birçok baskıyla karşılaşmıştır. Gazetenin ilk sayısı bayiler tarafından dağıtılmamış, sonrasında matbaalara gazeteyi basmamaları için baskı yapılmıştır. Yabancı ülkelerin yararına çalışmakla itham edilen Markopaşa hakkında davalar açılmış, gazete sayısız kez toplatılmış, kapatılmıştır. Yazar ve çizerlerinin tutuklandığı, sürgüne gönderildiği gazete hem bu şartlar altında yayın hayatına devam edebilmek hem de Matbuat Kanunu’nun sınırlılıklarından kurtulabilmek için birçok kez imtiyaz değiştirmiştir. Bu değişiklikler esnasında yaşanan bir olay ise basın tarihinde eşine ender rastlanan türdendir: Gazetede geceleri çalışan ve ekibe yardımcı olan Orhan Erkip, Markopaşa’nın imtiyazını aldıktan sonra gazeteyi Markopaşa ekibine karşıt bir yayın organına dönüştürmüştür. Bu durum mülkiyet mücadelesini başlatmıştır. Bu çalışma, Markopaşa’nın hakkında çok az şey bilinen mülkiyet mücadelesini araştırmış ve şu iki soruya yanıt aramıştır: Markopaşa’da mülkiyet mücadelesi sırasında Erkip kimlerden yardım almıştır? Siyasal iktidar bu mücadelede nasıl bir strateji izlemiştir? Çalışmada Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri’nde bulunan ve daha önce herhangi bir çalışmada yayımlamamış belgeler incelenmiştir. İnceleme sonucunda, Erkip’in Cumhuriyet Halk Partisi’nden (CHP) maddî yardım gördüğü, CHP’nin ise bu yardımla gazete içi karışıklığa destek vererek Markopaşa geleneğinin etki alanını azaltma stratejisi güttüğü görülmüştür.Keywords : Markopaşa, basın özgürlüğü, Sabahattin Ali, Aziz Nesin, Orhan Erkip, CHP.