CEVÂLİKÎ’NİN ZECCÂC’A YÖNELTTİĞİ ELEŞTİRİLER
Authors : Mahfuz GEYLANİ
Pages : 137-148
View : 9 | Download : 3
Publication Date : 2022-09-18
Article Type : Research
Abstract :Cevâlikî Arap dili ve edebiyatı alanında devrinin otoritesiydi. Nizamiye medresesinde müderrislik yapmış ve Semânî, İbnu’l-Enbârî ve Ebu’l-Ferec İbnu’l-Cevzî gibi meşhur simalar ona talebelik etmiştir. Bağdâd’ın kendisiyle iftihar ettiği önemli bir nahiv ve lügat âlimidir. Edebiyat ilmini Ebû Zekeriyyâ et-Tebrîzî’den ders almıştır. Abbasi halifelerinden Muktefî-Billâh’ın sevgisini kazanmış ve halife kendisinden bazı kitaplar okuyarak kendisinden istifade etmiştir. Nahiv, lügat ve edebiyat alanında birçok faydalı eser telîf etmiştir. Telîf ettiği en önemli eseri ise el-Mu‘arreb adlı eserdir. Eser telîf edidiği zamandan itibaren büyük bir rağbet görmüştür. Cevâlikî bu eserinde Arapça’ya başka dillerden gelen kelimeleri ele almıştır. Yirmi altı bölümden oluşan sözlükte 732 yabancı kökenli kelime alfabetik sıraya göre açıklanmıştır. Zeccâc, Sa‘leb’in el-Fasîh adlı eserinde zikrettiği bazı meselelerde Sa‘leb’e yönelik itirazlarda bulunmuş Ebû Mansûr el-Cevâlikî de Saleb’i savunmuş ve Zeccâc’ın eleştirilerini çürütmeye çalışmıştır. Zeccâc’ın bazı meselelerde Sa‘leb’i eleştirmesinin altındaki neden muhtemelen Zeccâc’ın Basra dil elolüne Sa‘leb’in ise Kûfe dil ekolüne mensup oluşunda aramak gerekir. Bilindiği gibi Basra ve Kûfe dil ekolü mensuplarının ihtilâfı nahiv meselelerinde kendisini gösterdiği gibi nahiv ilminde kullanılan ıstılahlarda da kendisini göstermiştir. Çalışmamız iki bölümden oluşmaktadır. Çalışmamızın birinci bölümünde Arap dilbilimcilerin önde gelenlerinden olan Cevâlikî’nin hayatı, ilmî kişiliği ve eserleri hakkında bilgiler verilmiştir. İkinci bölümde ise çalışma konumuzu oluşturan er-Red ‘ale’z-Zeccâc adlı eser hakkında bazı bilgiler verilmiş ardından bu eser çerçevesinde Cevâlikî’nin Zeccâc’a yönelik eleştiriler ele alınmıştır.Keywords : Saleb, Zeccac, Cevaliki, Gramer, Eleştiri