- Kalemname
- Vol: 8 Issue: 15
- SÛRET-İ GARÎB HAYVANÂT: 13. ve 14. YY. ARAPÇA ACÂİBÜ’L-MAHLÛKÂT YAZMALARINDA "HÂTİME" BÖLÜ...
SÛRET-İ GARÎB HAYVANÂT: 13. ve 14. YY. ARAPÇA ACÂİBÜ’L-MAHLÛKÂT YAZMALARINDA "HÂTİME" BÖLÜMÜ METİN ve RESİMLERİ
Authors : Betül KARAÇÖL, Bahattin YAMAN
Pages : 272-313
View : 32 | Download : 25
Publication Date : 2023-06-21
Article Type : Research Article
Abstract :Döneminin coğrafya, astronomi, seyahat, botanik, zooloji alanlarında bilgiler içeren "Acâibü’l-Mahlûkât” türü kitaplar Arap, İran ve Türk edebiyatında çok sevilen, çokça nüshası bulunan türlerden birisidir. Bu türde bir eser kaleme alan Ebû Yahyâ Cemâlüddîn Zekeriyyâ b. Muhammed b. Mahmûd el-Kazvînî (ö. 682/1283) Acâibü’l-Mahlûkât ve Garâibü’l-Mevcûdât ismini verdiği eserini ölümünden 3 yıl önce 1280 yılında tamamlamıştır. El-Kazvînî kitabını yazarken mevcut eserlerden yararlanırken anlatımını rivayetler ve hikâyelerle zenginleştirmiştir. Farklı coğrafyaları ve görülmemiş duyulmamış acayipleri barındıran bu kitap, insanların ilgisini her daim çekmiş ve farklı dillere çevirileri yapılmıştır. El-Kazvînî eserini 4 mukaddime, 2 makale ve bir hâtime üzere tertip etmiştir. Mukaddimelerde kitabın mahiyetine yönelik açıklamalarda bulanan el-Kazvînî, "Birinci Mukaddime”de "acâib” kelimesinin tanımını, "İkinci Mukaddime”de mahlukatın taksimini, "Üçüncü Mukaddime”de "garib” kelimesinin tarifini, "Dördüncü Mukaddime”de ise mevcudatın taksimini ele almıştır. Asıl konuyu ise makalelerde işlemiştir. "Birinci Makale”de ulviyyât konularını, "İkinci Makale”de süfliyyât konularını açıklamıştır. Kitabın son bölümü olan "Hâtime”de ise deniz ve karalarda yaşayan garip ümmetler, melez hayvanlar ve suretleri ve şekilleri garip şahıslara değinmiştir. Çalışmamızda, bahse konu "Hâtime” bölümünün el-Kazvînî’ye ait erken tarihli üç Arapça nüshaya göre metin ve resimleri incelenecektir. 13. ve 14. yüzyıla tarihlendirilen bu Arapça nüshaların genel özellikleri, ortak bir geleneği paylaşıp paylaşmadıkları, resimlenen konuların tekrar edip etmediği, ikonografik açıdan örtüşüp örtüşmedikleri, tasvirlerin metne uygunluğunun anlaşılması için hâtime tasvirleri incelenmiştir. Özellikle en erken tarihli bu nüshaların görselleri, sonraki dönemlerde hazırlanan nüshalara model olması açısından önem arz etmektedir.Keywords : Minyatür, Resim, İslam Resim Sanatı, El Yazması, el-Kazvînî, Acâibü’l-Mahlûkât