- Türkiyat Mecmuası
- Vol: 32 Issue: 1
- Kâtib Çelebi’den Seyyid Es‘ad Efendiye 17. Yüzyılda İklîm-i Rûm Şehirleri
Kâtib Çelebi’den Seyyid Es‘ad Efendiye 17. Yüzyılda İklîm-i Rûm Şehirleri
Authors : Ilhami Daniş
Pages : 217-274
View : 9 | Download : 4
Publication Date : 2022-06-30
Article Type : Research
Abstract :Şehirlerin tarihi, fiziki, beşeri ve ekonomik coğrafyası, konumu, sosyal ve kültürel yapısı, mimarisi, ekonomisi, tarihi, yolları, yakın şehirlere olan uzaklığı coğrafyacının başlıca ilgi alanlarıdır. Tıpkı Kâtib Çelebi’nin Cihânnümâ eserinde olduğu gibi. Cihânnümâ’nın her iki telifinde de şehirler ön plandadır. Eserin ilk kısmında ele alınan genel coğrafi bilgiden yani yeryüzünün yapısı, şekli, dağlar, denizler, nehirler, göller, iklimler (matematiksel ve bölgesel konumlar) ve ülkelerden sonra farklı kıtalardaki birçok şehir önemli özellikleri ile ele alınmaktadır. Süleymaniye Yazma Eserler Kütüphanesi’nin Murad Molla Kısmında nr. 1803’te kayıtlı olan Esâmî-i’l-Aktâr ve’l-Büldân ve’l-Kurâ min Cihânnümâ (Beyân-ı Memâlik) adlı yazma eser ise sadece şehirlere odaklanmış bir coğrafya ve şehir tarihi eseridir. Eserin en önemli özelliklerinden biri isminden de anlaşılacağı üzere Cihânnümâ ile olan münasebetidir. Müellifi Es‘ad Efendi, Cihânnümâ’yı mütalaa ettiği süreçte bu risaleyi yazmaya karar vermiştir. Es‘ad Efendi, Cihânnümâ’nın ilk telifindeki İklîm-i Rûm başlığı altında yer alan şehirleri harf sırasına göre tasnif ederek kendi belirlediği konular çerçevesinde eserini kaleme almıştır. Bu çalışmada, eserin muhtevasına, eserde yer alan şehirlere dair verilen bilgilerin değerlendirilmesine, Cihânnümâ ile karşılaştırılmasına ve Osmanlı coğrafya literatüründe bu eserin önemine yer verilmiştir. Çalışmanın sonunda yer alan eserin transkripsiyonu ise coğrafya ve şehir tarihi alanında çalışan araştırmacıların değerlendirilmesine sunulmuştur.Keywords : Beyân-ı Memâlik, Es‘ad Efendi, Cihânnümâ, Kâtib Çelebi, Rumeli Şehirleri