- Türkiyat Mecmuası
- Vol: 31 Issue: 2
- Alkış ve Kargışlara İşlevsel Bir Bakış: Er Sogotoh Destanı Örneği
Alkış ve Kargışlara İşlevsel Bir Bakış: Er Sogotoh Destanı Örneği
Authors : Fatma Zehra Uğurcan
Pages : 851-872
Doi:10.26650/iuturkiyat.904969
View : 10 | Download : 6
Publication Date : 2021-12-28
Article Type : Research
Abstract :Alkışlar ve kargışlar, Türk halk edebiyatının anonim türleri arasında yer alırlar. Dua ve beddua olarak bilinen alkış ve kargışlar, aslında Türk kültürü içerisinde birçok farklı amaçla kullanılırlar. Alkış ve kargışların özünü anlamanın en iyi yolu onların içerisinde oluştuğu kültürü bilmekten ve onların hangi işlevlere sahip olduklarını anlamaktan geçer. Esasen tüm halk edebiyatı ürünleri için geçerli olan bu araştırma yöntemi, alkış ve kargışların işlevsel değerini görmek açısından oldukça faydalıdır. Günümüzde kullanım alanı değişmiş olan alkışlar, Türk kültüründe genellikle öncelikli olarak dileklerin ifadesinde, daha sonra ise övgü ve beğeninin anlatımında, saygı gösterisinde ve kötülüklerden kaçınma metodu olarak söylenmektedirler. Kargışlar ise kötü, sıkıntılı, sancılı, üzüntülü, korkunç durumlarda ya tehditkâr unsurun tehdit edilerek korkutulmasında ya da üzüntünün, şikâyetin dile getirilmesinde kullanılırlar. Bu ürünlerin kullanımının en iyi görülebileceği yerlerden biri kuşkusuz Türk kültürünün geçmiş kodlarıyla birlikte yaşamaya ve korunmaya devam ettiği coğrafyalardır. Bunların arasında rahatlıkla Sibirya’yı saymak mümkündür. Saha Türkleri, bir Sibirya halkı olarak kadim Türk kültürünü ve destancılık geleneğini muhafaza eden bir topluluktur. Bu topluluğun en meşhur kültürel ürünlerinden biri Er Sogotoh Destanı’dır. Bu çalışmada alkış ve kargış konusuna Er Sogotoh Destanı çerçevesinde bakılacak olup, destandan çıkarılacak alkış ve kargış örnekleri işlevlerine göre incelenecektir. Kültürel unsurları daha iyi anlamamızı sağlayan işlevselci teori kapsamında alkış ve kargışın Er Sogotoh Destanı’nda hangi durumlarda ve hangi amaçlarla söylendikleri üzerinde durulacaktır.Keywords : Alkış, Kargış, İşlevselcilik, Saha Türkleri, Er Sogotoh Destanı