- Türkiyat Mecmuası
- Vol: 30 Issue: 2
- Ayvalık Akademisi ya da Batı Anadolu’da Yunan Ulusçuluğunun Kökenleri Üzerine
Ayvalık Akademisi ya da Batı Anadolu’da Yunan Ulusçuluğunun Kökenleri Üzerine
Authors : Çiğdem Kiliçoğlu Cihangir
Pages : 411-440
View : 11 | Download : 11
Publication Date : 2020-12-27
Article Type : Research
Abstract :18. yüzyılda Batı Avrupa’da doğan ve gelişen aydınlanma hareketi, kısa süre içinde yayılım göstererek önce bütün Avrupa’yı, daha sonra dünyayı etkisi altında bırakacak siyasal, ekonomik ve toplumsal değişimlere yol açtı. Aydınlanmanın akla ve bilime dayanan yeni tarz düşünce sistemi, kültürel ve ticari kanallarla çeşitli toplumlara sirayet ederken, Osmanlı egemenliği altındaki Rumlar, imparatorluktaki diğer unsurlara göre bu yeni düşüncelerden ilk ve en çok etkilenen kesim oldu. Rumların, özellikle Batı Avrupa’ya yerleşmiş soydaşları aracılığıyla Avrupa’yla kurdukları ticari ve kültürel bağlar, aydınlanma hareketinin gerek Yunan anakarasına gerekse Avrupa ticaretinin uğrak noktalarından biri olan Batı Anadolu kıyılarına taşınmasına olanak tanıdı. Aydınlanmacı fikirlerin Rumlar arasında yayılması ise eğitim yoluyla gerçekleşti. Bu dönemde kurulan ve aydınlanma olgusundan etkilenerek geleneksel eğitim anlayışını reddeden yenilikçi Rum/Yunan okulları, seküler ve liberal fikirleri Rum/Yunan dünyasında yaymaya başladılar. Söz konusu yenilikçi okullardan birisi, 19. yüzyıla girerken, nüfusunun hemen hepsi Ortodoks Rumlardan oluşan ve Batı Anadolu’nun İzmir’den sonra önemli bir ticaret merkezi konumunda olan Ayvalık’ta açıldı. Ayvalık Akademisi olarak adlandırılan bu eğitim kurumu, Ayvalık Rum cemaatinin destekleriyle kuruldu ve ayakta kaldı. Okul, aydınlanmacı fikirlerin taşıyıcılığını yaparak yalnızca Ayvalık Rumları arasında değil, bütün Yunan dünyasında iz bırakacak nitelikte faaliyetlerde bulundu, 19. yüzyıla damgasını vuran ulusçu ideolojinin Rumlar arasında filizlenmesine ön ayak oldu ve Rumlara etnik kimlik kazandırma misyonu üstlendi. Bu nedenle, bir ticaret merkezi olduğu kadar kültürel bir merkez niteliği de taşıyan Ayvalık’ın ve burada kurulan Akademi’nin, Yunanların uluslaşma sürecinde ayrı bir yeri oldu. Yunanca kaynaklar ışığında hazırlanan bu çalışmada, Yunanların ulusal kimliklerinin inşasına eğitim kurumlarının katkısı, Ayvalık Akademisi özelinde ele alınmış; Akademi’nin taşıdığı misyon ve yaydığı fikirlerin, Batı Anadolu’da Yunan ulusçuluğunun doğuşuna ve gelişimine olan etkisi tartışılmıştır.Keywords : Ayvalık, Ayvalık Akademisi, Lesvoslu Veniamin, Yunan, Yunan Aydınlanması, Yunan İsyanı