Yahyâ Devletâbâdi ve Hatıratında II. Meşrutiyet Devri İstanbul’u
Authors : Güller NUHOĞLU
Pages : 117-146
Doi:10.26650/jos.1342526
View : 45 | Download : 51
Publication Date : 2023-10-24
Article Type : Research
Abstract :Meşrutiyet ve I. Pehlevî devri İranının en meşhur siyasi ve kültürel şahsiyetlerinden gazeteci, şair ve yazar Mîrzâ Yahyâ Devletâbâdî 1862 yılında Isfahan’a bağlı Devletâbâd’da dünyaya geldi. İlk tahsilini doğduğu yerde yaptıktan sonra Necef’te devam ettiği dini tahsilini İran’a döndükten sonra zamanın ünlü Şiî ulemâsı yanında tamamladı. Meşrutiyet taraftarı olması sebebiyle Muhammed Ali Şah tarafından İstanbul’a sürgün edildi. Burada Jön Türkler ve İttihat ve Terakki Partisi mensuplarıyla irtibata geçerek İran’ın yeniden meşruti idareye geçmesi için faaliyetler gösterdi. Avrupa’ya seyahatler yaptı.1916’da tekrar İstanbul’a geldi. Bazı Osmanlı devlet adamlarıyla önemli görüşmeler yaptı. Savaştan sonra ülkesine döndü ve Isfahan milletvekili seçildi. 1934’te Tahran’da öldü. Telif ve tercüme olarak çeşitli konularda eserler kaleme aldı. En ünlü eseri hatıra tarzında yazdığı Hayât-ı Yahyâ’dır. Tarih-i Muasır olarak da bilinen dört ciltlik eser İran tarihi açısından olduğu kadar Yakınçağ Türk tarihi için de önemli bir kaynaktır. Özellikle III. ve IV. ciltlerinin bir kısmına konu olan II. Meşrutiyetin ilanı, 31 Mart Vakası, II. Abdülhamit’in, hal’ edilişi, Selanik’e sürgünü, V. Mehmet ’in tahta çıkışı, İttihat ve Terakki’nin iktidara gelişi, Osmanlının I. Dünya Harbine girişi gibi olaylar ve savaş ortamında İstanbul’un sosyal durumu hakkındaki bilgiler bizzat Yazarın İstanbul’da ikameti esnasındaki gözlemlerine dayanır. Bu çalışmada yukarıda zikredilen olaylar Yahyâ Devletâbâdî’nin ifadeleriyle aktarılarak bir yabancının gözünden 20. Yy’ın ilk çeyreğinde İstanbul’un siyasi ve sosyal durumunu ortaya koymak amaçlanmıştır.Keywords : Mîrzâ Yahyâ Devletâbâdî, Hayât-ı Yahyâ, II. Meşrutiyet, II.Abdülhamit, İstanbul