- Şarkiyat Mecmuası
- Sayı: 43
- Caliyanvala Bağ Hadisesinin Saadat Hasan Manto’nun 1919 Kî Ek Bât ve Temaşa Adlı Öyküleri Bağlamında...
Caliyanvala Bağ Hadisesinin Saadat Hasan Manto’nun 1919 Kî Ek Bât ve Temaşa Adlı Öyküleri Bağlamında İncelenmesi
Authors : Mehmet Kemal ÇAKMAKÇI
Pages : 187-199
Doi:10.26650/jos.1297102
View : 18 | Download : 33
Publication Date : 2023-10-24
Article Type : Research
Abstract :XX. yüzyıl başlarında İngilizler, Hindistan üzerinde uyguladıkları baskı ve sıkıyönetim neticesinde Hint halkı arasında yükselişe geçen milliyetçi ve devrimci hareketlerin önüne geçmek için 1919 yılında Rowlatt Yasasını çıkarmıştır. Bu yasa ile Hint halkının herhangi bir eylem gerçekleştirmesi ve toplu halde bulunmaları yasaklanmıştır. Hint alt kıtasının önde gelen siyasi liderlerinden Mohandas Karamçand Gandhi bu kanuna karşı halkı dükkân kapatma manasına gelen Hartal uygulamaya davet etmiş ve İngiliz hükümetinin bu kararını onaylamadığını kanıtlamıştır. Hint bağımsızlık hareketinin önde gelen aktivistlerinden Seyfeddin Kiçlev ve Dr. Satya Pal İngiliz Hükümetinin aldığı bu kararı protesto etmeye öncülük ettikleri gerekçesiyle tutuklanmıştır. Tutuklanmalar üzerine halk, 13 Nisan 1919’de Caliyanvala Bağ’da şiddet içermeyen bir protesto gerçekleştirmek için çocuk, kadın, genç, yaşlı, Müslüman, Hindu her kesimden ve yaştan insan bir araya gelmiştir. Urdu edebiyatının önde gelen öykü yazarı Saadat Hasan Manto, 1919 kî Eyk Bât adlı hikâyesinde, yürürlüğe konulan Rowlatt Yasası’na tepki olarak Amritsar meydanında toplanan kalabalığın karşı karşıya kaldığı durumu Thila Kancar adında şehirde alkol ve kumar bağımlısı bir gencin üzerinden anlatmaktadır. Bu genç, halkı birleştirmek adına önderlik etmiş, ancak vurularak hayatını kaybetmiş yine de sergilediği kahramanlık ile kendisinden sonra gelen kalabalığa cesaret aşılamıştır. Yazar, hikâyeyi ana karakter Thila’nın bağımsızlık için canını ortaya koymasının ardından önceleri halk tarafından hoş karşılanmayan kız kardeşlerinin saygı duyulacak bir duruma gelmesiyle sonlandırır. Bir diğer hikâyesi Temaşa’da yazar, bu hadiseyi Halid üzerinden kaleme almıştır. Hikâyede korku ve kahramanlık iç içedir. Olay yaşandığında yazar Amritsar’da yaşamakta ve Manto da Halid de yedi yaşındadır. Bu hikâye Manto’nun bizzat deneyimlediği bir hikâye olması bakımından da dikkat çekicidir.Keywords : Saadat Hasan Manto, Caliyanvala Bağ Hadisesi, Rowlatt Yasası, 1919 kî Eyk Bât, Temaşa