- Şarkiyat Mecmuası
- Issue: 41
- Şair, Feylesûf ve Şüphe: Ömer Hayyâm Rubailerinde İbn-i Sînâcı Düşünceye Gönderme ve Eleştiriler...
Şair, Feylesûf ve Şüphe: Ömer Hayyâm Rubailerinde İbn-i Sînâcı Düşünceye Gönderme ve Eleştiriler
Authors : Efe Murat BALIKÇIOĞLU
Pages : 99-121
Doi:10.26650/jos.1120938
View : 6 | Download : 4
Publication Date : 2022-10-28
Article Type : Research
Abstract :Günümüzde genellikle şair olarak tanınan Nişaburlu ‘Ömer Hayyâm (ö. 526/1132 [?]) Şark dünyasında öncelikle bir İbn-i Sînâcı bir feylesûf, matematikçi ve astronomi uzmanı olarak bilinirdi; şair olarak değil. Oysa Hayyâm’ın dünyaca tanınan bir şair olarak anılmasının, yani İslam kültürü dışındaki geleneklerde kanonlaşmasının hikayesi on dokuzuncu yüzyıl Londra’sında yeni bir hayat kazanmasıyla başlıyor. Bu yazıda Hayyâm rubailerinin on dokuzuncu yüzyılla birlikte çeşitli Avrupa dilleri, Farsça ve Osmanlıca/Türkçedeki alımlanışına değinildikten sonra Hayyâm’ın çeşitli ilmî alanlardaki (felsefe başta olmak üzere matematik ve mimarideki) katkılarından bahsedilecektir. Yazının ikinci kısmında ise Hayyâm’ın şiirlerindeki Greko-Arap felsefî göndermeler öne çıkarılarak kendisine atfedilen sahih rubailerde zikredilen sav ve doktrinleri İslam düşünce tarihindeki felsefe/hikmet geleneği bağlamında ele alınacaktır. Aşağıda alıntılanan rubailerinde geçen cevher, vücûd, felek, ma‘lûm, kadîm/ hadîs ve tahkîk gibi teknik felsefe terimleri döneminin düşüncesi bağlamında ele alındığında karşımıza İslam dünyasının felsefecilerinin sav ve kanıtlarını eleştiren bilinemezci bir feylesûf Hayyâm portresi çıkıyor. Bu yazıda Hayyâm rubailerinde geçen rindlik ve tasavvufa dair ögeler kasıtlı olarak göz ardı edilecek ve Hayyâm’ın şiiri İbn-i Sînâcı felsefe bağlamında anlaşılmaya çalışılacaktır.Keywords : Ömer Hayyâm rubaileri, Şiirde felsefî göndermeler, Metin şerhi, Greko-Arap felsefesi/İbn-i Sînâcı düşünce, Feylesûf, Rubai çevirileri, Bilinemezcilik