- Şarkiyat Mecmuası
- Issue: 39
- Musul Atabeglerinin Meşhur Devlet Adamı: Cemâleddin el-İsfahânî (ö. 559/1164)
Musul Atabeglerinin Meşhur Devlet Adamı: Cemâleddin el-İsfahânî (ö. 559/1164)
Authors : Pınar KAYA TAN
Pages : 203-222
View : 8 | Download : 3
Publication Date : 2021-10-31
Article Type : Research
Abstract :Atabeg İmâdeddin Zengî’nin (521-541/1127-1146) Musul’a vâli olarak tâyin edilmesinden îtibâren I. Seyfeddin Gazi (541-544/1146-1149) ve Mevdûd b. İmâdeddin Zengî (544-565/1149-1170) dönemlerinde de Musul Atabeglerine (521-631/1127-1233) hizmet eden, vezîrlik makamına yükselerek devleti idâre eden devrin etkin ve mühim şahsiyetlerinden biri Cemâleddin el-İsfahânî’dir. Dirâyetli, başarılı üstün yöneticilik vasıflarıyla kuruluş sürecinden îtibâren Musul Atabegliği’ne önemli hizmetlerde bulunmuş, kendisine İmâdeddin Zengî tarafından Nusaybin ve ardından da Rahbe’nin idâresi verilmiştir. Atabeg İmâdeddin Zengî’nin vefatından sonra yaşanan iç karışıklıkların büyümesini önlemeyi başarmış; sonraki dönemlerde ise iç meselelerle olduğu kadar çevre hükümdarlarla yaşanan siyasî hadiselerde de arabuluculuk yaparak bölgede sükûneti sağlamaya gayret gösteren bir vezîr olmuştur. Bağdat’tan İsfahân’a kadar muhtelif memleketlerdeki hükümdar, melik, devlet görevlileri, âlim ve ediplerin saygısını kazanmış, teveccühlerine mazhar olmuştur. Daha çocukluğundan başlayarak usûl, erkân terbiyesi alan ve eğitimine büyük ihtimam gösterilen Cemâleddin el-İsfahânî, bilhassa güzel ahlâkı ve yapmış olduğu hayırseverlikleri ile "el-Cevâd” (cömert) namıyla tanınır olmuştur. Musul, Sincar başta olmak üzere Nusaybin’den Haremeyn’e kadar pek çok şehirde tesis ettiği hayır kurumları, yapmış olduğu bağışları, iyilikleriyle halkın sevgisini ve duâsını eksik etmediği yöneticilerden biri olarak görev yapmıştır. Bu araştırmada mezkûr devlet adamının yaşadığı devirdeki siyasî rolü gözler önüne serilecek, ayrıca çeşitli merkezlerdeki yardım faâliyetleri, inşâ ettirmiş olduğu hanlar, ribâtlar, hastaneler gibi içtimaî kurumlar Ortaçağ tarihî kaynaklarının verdiği bilgiler ışığında ele alınacaktır.Keywords : Cemâleddin el-İsfahânî, Musul Atabegleri, İmâdeddin Zengî, I. Seyfeddin Gazi, Musul