Zaman Algısında Duygunun Rolünün İncelenmesi
Authors : Aslan Karaaslan, Sonia Amado
Pages : 855-897
Doi:10.26650/SP2021-903828
View : 14 | Download : 4
Publication Date : 2021-12-31
Article Type : Other
Abstract :Bir olayın süresi çok sayıda içsel ve dışsal etkenlere bağlı olarak gerçekte olduğundan daha uzun ya da kısa algılanabilir. Güncel çalışmalar genel olarak duygunun, daha özelde ise duygusal uyarılmışlığın zaman algısının bozulması üzerindeki rolüne vurgu yapmaktadır. Çok sayıda çalışma negatif ve yüksek uyarıcı duyguların (örn., korku), bir olayın süresini daha uzun algılamaya yol açtığını göstermektedir. Ancak, diğer pek çok bilişsel süreçte olduğu gibi duygunun çeşitli boyutlarının da (motivasyon, belirsizlik, bilişsel değerlendirmeler...) zaman algısının bozulmasında rol oynayabileceği düşünülmektedir. Bununla birlikte, zaman algısı çalışmalarında uyarılmışlığın tanımı, kullanılan uyaranların türü ve deneysel kontroller ile ilgili bazı kuramsal ve yöntemsel yaklaşım farklılıkları bulunmaktadır. Bu derleme çalışmasının amacı zaman algısının bozulmasının altında yatan mekanizmaları tanıtmak, duygu ve zaman algısına ilişkin güncel araştırma bulgularını ve boyutsal yaklaşım temelli açıklamaları ortaya koymak, çalışmalardaki yöntemsel sorunları ve sınırlılıkları ortaya çıkartmak ve mevcut araştırma bulgularına duyguyu çeşitli boyutlar açısından ele alan ‘değerlendirme yaklaşımları’ temelinde alternatif açıklamalar sunmaktır. Duygusal olayların içerdiği belirsizlik, kişinin amacına uygunluğu, uyaranın yeni ya da tanıdık olması gibi özelliklerin farklı bilişsel değerlendirmelere yol açtığı yaygın olarak kabul edilmektedir. Ancak zaman algısı alan yazınında, çoğunlukla bilişsel değerlendirmelerin etkisi göz ardı edilerek duygu iki boyutlu (değerlik ve uyarılmışlık) bir yapı olarak ele alınmaktadır. Bu çalışma, duyguların değerlik ve uyarılmışlık boyutlarının yanında, içsel bilişsel değerlendirmelerin de zaman algısında rol oynayabileceğini ve mevcut çelişkili bulguların açıklanmasında değerlendirme kuramlarının önerdiği amaçla uyumluluk, yenilik, belirsizlik-kesinlik, aktör gibi boyutların kapsamlı bir çerçeve sunabileceğini öne sürmektedir. Gelecek çalışmalarda, değerlendirme kuramlarının önerdiği boyutların doğrudan test edilmesi ve bu boyutlar özelinde deneysel kontrollerin sağlanmasıyla zamanın algılanmasında duygunun rolü daha iyi anlaşılabilecektir.Keywords : Zaman algısı, duygu, duygusal uyarılmışlık, değerlendirme kuramları, zamansal bozulma