- Psikoloji Çalışmaları
- Vol: 41 Issue: 3
- Psikolojide Yöntem Sorunlarına Eleştirel Yaklaşım ve Öneriler
Psikolojide Yöntem Sorunlarına Eleştirel Yaklaşım ve Öneriler
Authors : Meral Gezici-yalçin, Canan Coşkan
Pages : 759-787
Doi:10.26650/SP2020-844357
View : 7 | Download : 3
Publication Date : 2021-12-31
Article Type : Other
Abstract :Bağımsız bir alan olarak ortaya çıktığı günden bu yana doğa bilimlerinin tümdengelimci araştırma yöntemine yönelen, bu yöntemi tek taraflı, Batı merkezci ve sadece yanlışlama ilkesi temelinde kullanan psikoloji bilimi, günümüzde devasa sorunlarla karşı karşıya. Bu sorunlar karşısında açık bilim ve ön-kayıtlanma uygulaması gibi bazı çözüm önerileri geliştirilse de bir bütün olarak psikoloji disiplininin tarihsel eleştirisinin yapıldığı az sayıda eser göze çarpıyor. Bu nedenle bu yazıda amacımız öncelikle paradigmalar açısından psikoloji tarihine kısa bir göz atarak her şeyin nasıl başladığını hatırlamak. Bunun ardından, ontolojik ve epistemolojk pozisyonumuzu ortaya koymak için psikolojiye eleştirel yaklaşım ve güncel kuir feminist bilim çalışmaları temelinde epistemolojik çeşitlilik, düşünümsellik, öznelerarasılık, konumlandırılmış ve bağlamlandırılmış bilgi üretme ilkelerini ayrıntılandırıyor ve bu ilkeleri psikoloji çalışmalarının merkezinde tutmanın önemine değiniyoruz. Takiben, çoklu paradigmaların ve karma yaklaşımların diyalektik bir şekilde ve önerdiğimiz ilkeler çerçevesinde eleştirel bir yaklaşımla kullanılmasının psikolojinin farklı alanlarındaki genel yöntem sorunlarına çözüm olabileceği savını tartışıyoruz. Yöntem konusuna eleştirel bir pencereden bakmanın, içinde farklı yöntemlerin ve tekniklerin bulunduğu bir ‘alet çantası’ metaforuyla yaklaşmanın, psikolojinin yöntembilimsel sorunlarını aşmaya yönelik katkılarının neler olabileceğini irdeliyoruz. Bu esnada, çoklu ve karma yöntemleri kısaca tanıtıyor ve psikolojideki kullanımlarına yönelik güncel tartışmaları özetliyoruz. Kısaca bu yazıda, psikolojinin toplumsal sorunların çözümüne katkısının, çoklu ve karma yöntemlerin eleştirel bakış açısıyla alan yazını da dönüştürecek bir amaçla kullanılmasıyla artabileceği savını ortaya atıyoruz. Bu çerçevede, eleştirel bakış açısı için gerekli temel ilkelerle (düşünümsellik, öznelerarasılık, konumlandırılmış bilgi) yola çıkıldığında, bilginin (ve dolayısıyla verinin) türünden (nitel veya nicel) ziyade, bilginin hangi amaçla ve kim için üretildiği sorusunun daha önemli bir tartışma zemini yaratabileceğini ileri sürüyoruz.Keywords : Psikolojide yöntem sorunları, bilimsel paradigmalar, nitel ve nicel yöntemler, eleştirel yaklaşım, düşünümsellik, konumlandırılmış bilgi