- Osmanlı Bilimi Araştırmaları
- Vol: 23 Issue: 2
- Ermeni Harfli Türkçe bir "Medrese" Fizyoloji Kitabı Üzerine Notlar: C. Cutter, İlm-i Teşri...
Ermeni Harfli Türkçe bir "Medrese" Fizyoloji Kitabı Üzerine Notlar: C. Cutter, İlm-i Teşrih ve Bahs-i Hayat-ı Bedeniye ile Sahhat u Afiyet Kavaidi (1868)
Authors : Şeref ETKER
Pages : 291-334
Doi:10.26650/oba.1086266
View : 6 | Download : 3
Publication Date : 2022-07-01
Article Type : Research
Abstract :Amerikalı tıp doktoru Calvin Cutter’ın (1807-1873) anatomi, fizyoloji ve hijyen konularını kapsayan İngilizce kitapları orta ve yüksek okullarda temel kaynak olarak kullanıldığı gibi, yazıldığı dönemde dünya dillerine de çevirilmiştir. ‘Cutter’ın fizyolojisi’ olarak tanınan bu kitaplardan biri olan A Treatise of Anatomy, Physiology, and Hygiene Designed for Colleges, Academies and Families (1. bs., 1849), Antep’teki Amerikan Protestan Kız Okulu’nun kurucusu Bayan Myra Allen Proctor (1834-1914) tarafından Türkçe’ye çevirildikten sonra, Dr. Andrew Tully Pratt’ın (1826-1872) editörlüğünde 1868 yılında, İlm-i Teşrih ve Bahs-i Hayat-ı Bedeniye ile Sahhat u Afiyet Kavaidi adıyla İstanbul’da Ermeni harfleriyle yayımlanmış ve Türkçe konuşup okuyan Ermeni öğrencilere temel sağlık bilgisinin verildiği fizyoloji dersinde okutulmuştur. On dokuzuncu yüzyılın Ermeni harfli Türkçe literatürü içinde özgün bir yeri olan bu kitaptan tıp öğretiminde de yararlanıldığı anlaşılmaktadır. Bu çalışmada, Ermenice metin Latin harflerine çevrilerek içerik, sözcük dağarcığı ve seçilen tıbbi terimler karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Araştırma ayrıca, Myra A. Proctor’un, David M. Warren tarafından yazılan Physical Geography başlıklı fiziki coğrafya eserini Coğrafya-yı Tabii İlmine Esas-ı Muhtasar başlığı ile çevirdiğini saptamıştır. Çeviri, Ermeni harfli Türkçe olarak (1883) ve Osmanlı Türkçesi ile (1884) yayımlanmıştır.Keywords : Calvin Cutter, Anatomi, Fizyoloji, Hijyen, Ermeni harfli Türkçe, Tıbbi terminoloji, Antep, Myra Allen Proctor, Andrew Tully Pratt, Sağlık bilimleri tarihi, Fiziki coğrafya