- İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası
- Ord. Prof. Sadri Maksudi Arsalꞌa Armağan Special Issue: (60. Ölüm Yeardönümü Vesilesiyle) Special Issue
- MECELLE-İ AHKÂM-I ADLİYYE VE HUKUKUN KAYNAKLARI*
MECELLE-İ AHKÂM-I ADLİYYE VE HUKUKUN KAYNAKLARI*
Authors : İrem KARAKOÇ
Pages : 457-514
View : 6 | Download : 2
Publication Date : 2017-12-12
Article Type : Research
Abstract :Tanzimat’tan sonra tedricen, Cumhuriyet’ten sonra ise tamamen Kara Avrupası Hukuk Sistemi’ne geçilmiştir. Çalışmamızda yeni sistemin kaynakları ile Mecelle’nin kaynakları genel hatlarıyla karşılaştırılmak istenmiştir. Mecelle’deki hükümler de sistemli bir akıl yürütme sonucu elde edilen hükümlerdir. Nitekim kanuna kaynak olan Hanefî mezhebi, kendi döneminde, istihsan deliline başvurduğundan, hüküm çıkarmada akla fazla yer vermekle suçlanmıştı. Hükümlerin elde edilmesi sırasında uygulanan yöntemin nakle ve nassa dayalı iki boyutu bulunduğundan, salt akla dayalı hukuk sistemlerinin yöntem ve ilkeleri ile bazı ortak noktalara sahip olmakla birlikte, her zaman uyumlu olmayabileceğini, olmasının da beklenmemesi gerektiğini kabul etmek gerekmektedir. Çalışmamızda insan aklının bir araç olarak, muhâkeme süreci boyunca nasıl çalıştığı, çalışma ilkeleri ve delillerden sonuçlara varma mekanizması araştırılmış bu bağlamda ta’lil (tümdengelim), istikrâ (tümevarım) ve temsil (analoji) yöntemlerine ulaşılmıştır. Sonuçta akıl (mantık) bilimsel bir araçtır. Hukukta deney ve gözlem bulunmadığından örnek olaylar, meseleler ve uyuşmazlıklar önemlidir. Aklın, hangi delillerden hareket ederek hangi yollarla, hangi sonuçlara vardığı araştırılmalıdır. Fıkıh usûlü ve ilk müçtehitlerin aslî kaynaklardan hüküm çıkarma yolları konumuzla bağlantılıdır. Aslî kaynaklar bir konuda Yaratıcı’nın iradesinin bulunup bulunmadığını ve durumunu tespit açısından önemli iken, burada hüküm bulamayan hukukçu kendi reyleri ile içtihat etmeli; bu sırada aklın algılama (idrak) yollarını kullanmalıydı. Ardından hükmün somut olaya uygulanma aşaması gelmektedir. Sonuç olarak her iki hukuk sistemi arasında, hukukta mantık ve yorum farkları olduğu görülmüştür. Bu konu, Mecelle’deki hükümler bağlamında kısmen örneklerle ortaya konulmaya çalışılmıştır. Anahtar Kelimeler: , , ,Keywords : Mecelle-i Ahkâm-ı Adliyye, Mantık, İstidlâl, İstinbat, Kıyas