Periferi Doktrini Bağlamında Türkiye- İsrail İstihbarat İşbirliği
Authors : Yusuf Süha SONUÇ
Pages : 12-60
View : 6 | Download : 2
Publication Date : 9999-12-31
Article Type : Makaleler
Abstract :Türkiye ile İsrail arasında güvenlik ve istihbarat işbirliği konusu tartışıldığında akıllara iki ülke arasında 1990’lı yıllarda yaşanan yakınlaşma gelmektedir. Halbuki 1958 yılında başlayıp 1980’lerin başına kadar süren ve dünyada benzerine az rastlanan, "Periferi doktrini” ismi verilen istihbarat ilişkisi Türkçe kaynaklarda es geçilmektedir. Bu çalışmada, yaklaşık 20 sürmüş ve istihbarat işbirliğini ele alan "Periferi doktrinin” oluşumundan ve doktrinin en önemli kısmı olarak kabul edilen "Kuzey Kuşağı” veya "Trident”den bahsedilmiştir. "Trident”in en güçlü devletinin olması ve NATO üyeliği, Türkiye’nin kıymetli bir ortak olmasının nedenleri arasında gösterilmektedir. İsrail, Periferi (1958~1979) doktriniyle Türkiye ile Sovyet etkisi altındaki Suriye ve Ortadoğu üzerinde, İran ayağıyla Irak üzerinde, Etiyopya ile Mısır ve Doğu Afrika ülkeleri üzerinde operasyon ve dengeleme politikası yürütmüştür. Ayrıca Lübnan’daki Maruniler, Iraklı Kürtler, Lübnan ve Suriye’deki Dürziler, Güney Sudanlılar gibi bölgedeki dinsel ve etnik azınlık olan devlet altı aktörlerden istifade etmiştir. Periferi doktrinin konusal genişliğinden dolayı bu çalışmamızda sadece Doktrin’in Türkiye-İsrail ayağına örnek olaylarla değinilmiştir. Bu çalışmanın amacı, ülkemizde akademik çalışmalarda sadece birkaç paragrafla temas edilmiş ve İsrail’in giriştiği güvenlik ve istihbarat işbirliği olan Periferi doktrinini incelemektedir. Varılan sonuç ise diğer işbirliklerinden farklı bir şekilde, Periferi doktrinin ülkelerdeki siyasi gelişmelerden etkilenmemesidir. Tezimizin doğrulanması ise makale boyunca bahsedilen "örnek olaylar” ile iç siyasetteki/ dış politikadaki gelişmelerin eş zamanlı ele alınmasıyla sağlanmıştır. Çalışmada, Periferi doktrinin amacı ve ortaya çıkmasına neden olan bölgesel gelişmeler; ortaya çıkış sürecinde gerek uzmanlar (Reuven Şiloah- Eliyahu Sasson- Adnan Kural) gerekse siyasiler (Zorlu- Golda Meir- Menderes- Ben Gurion) arasında gerçekleşen temaslar ile dönemlere ayırmak suretiyle Türkiye- İsrail arasındaki istihbarat işbirliği ‘örnek olaylar’ (MAH mensuplarına verilen eğitim ve destek; MAH, Mossad ve Savak mensupları için özellikle Doktrin kapsamında Tel Aviv’de kurulan tesis; Eli Cohen’in Türk sınırının Suriye tarafındaki faaliyetleri; Kıbrıslı Türklere eğitim; MAH Reisi Ziya Selışık’ın temasları; İnönü- Eşkol görüşmesi; Türkiye’de öğrenci olayları ve solun radikalleşmesi; Filistin kamplarına giden Türk devrimcilerle mücadelede giriştiği işbirliği kapsamında MİT’in casusluk şebekesi kurması ve Mossad ile işbirliği; İlyas Aydın’ın durumu ve Nehr'ül Barid kampına saldırı; ASALA meselesi) ışığında bölümlere ayrılmıştır. Belirtildiği üzere, Türkiye’de bu konuda çalışma yok denecek seviyede olmasından dolayı esas olarak İngilizce ve İbranice akademik kaynaklardan istifade edilmiştir. Kaynaklar açık ve önceden gizli olup sonradan kamuoyuyla paylaşılan belgeler ve makaleler, biyografik eser ve akademik çalışmalardan oluşmuştur.Keywords : Periferi doktrini, Türkiye- İsrail istihbarat ilişkileri, İstihbarat Çalışmaları, İsrail- İran- Türkiye Güvenlik ve istihbarat işbirliği, Trident