- Uluslararası Disiplinlerarası ve Kültürlerarası Sanat
- Vol: 4 Issue: 8
- ANADOLU HALK MELODİLERİNDE KULLANILAN CİNSLER VE ÖRNEKLERİ
ANADOLU HALK MELODİLERİNDE KULLANILAN CİNSLER VE ÖRNEKLERİ
Authors : Ilhami Kaya
Pages : 57-80
View : 7 | Download : 3
Publication Date : 2019-10-31
Article Type : Research
Abstract :Makam müziğimizde herhangi bir makamda kullanılması ön görülen ve belirli perdelerle tanımlanmış dörtlü ya da beşli aralıkları bölme yöntemine "cins” adı verilir. Tanımlanmış veya isimlendirilmiş olan bu cinsler, makamları tanımlamada kullanılan önemli bir dokudur. Cinsler yardımı ile perdeleri aynı olan makamlar güçlü perdeleri ile birbirinden ayrılmaktadır. Makamsal müzik kuramında tanımlanan bu cinslerle birlikte dışında olanlarını halk melodileri içerisinde bulmak mümkündür. Bununla birlikte halk melodilerinde tespit edilen cinslerin farklı perdeler üzerinden de yapılandıkları ve örnekleri ile birlikte kullanıldığı görülmektedir. Buna rağmen örnekleri ile birlikte halk melodilerinde yer alan cinslerin bugüne kadar göz ardı edilip önemsenmediği görülmektedir. Makamsal müzik kuramına baktığımızda halk melodileri ayrı bir alan olarak ele alınmaktadır. Fakat makam müziğimiz içerisinde tanımlanan cinslerin her birinin halk melodilerinde karşılıkları bulunmaktadır. Bunun yanı sıra tanımlanan cinsler başlı başına kullanım biçimleri ile de yapıtlarda kendini göstermesi makam müziklerini aynı sınıflandırma içerisinde değerlendirmeye tabi kılmaktadır. Halk melodilerinde esas farklılık yapıtların herhangi bir kurama dâhil olmadan irticalen yapılmasından kaynaklandığı söylenebilir. Bu nedenle halk melodilerinde kullanılan cinslerin çeşitli olduğu ve birbirine yakın olsa da farklı perde değerlerini kullandığı tespit edilmiştir. Ele alınan halk melodilerinde bulunan cinslerin yalnız dörtlü ve beşlilerinin başlı başına bir makam özelliği gösterse de bugün yapılan makam ya da perde tanımlamalarından kaçınılarak yalnız cinsler üzerinde durulmuştur. Çalışmada temel alınan ise bugüne kadar kayıt altına alınmış ve Türkiye Radyo Kurumu (TRT) arşivlerinde yer alan yaklaşık dört bin üzeri türkü notasıdır. Bu yapıtlar içerisinde cins olarak değerlendirilebilecek yalnız dört ve beş perdenin kullanıldığı örnekler ele alınmıştır. Örnekler içerisinde birbirine benzer (dörtlü ve beşlisi olan) on sekiz adet cins tespit edilmiş olup bunun dışında kalan dörtlü ve beşli cinsler ayrıca değerlendirilmiştir.Keywords : TRT Halk Müziği Repertuvarı, Makam Müzikleri, Halk Müzikleri ve Cinsler