- A. Âsaui atyndaġy Halyk̦aralyk̦ k̦azak̦-tùrìk universitetìnìn̦ habaršysy
- Issue: 123
- SOĞUK SAVAŞ SONRASI ULUSLARARASI HUKUK AÇISINDAN HAZAR'I SINIRLANDIRMA: 1991–2014 YILLARI
SOĞUK SAVAŞ SONRASI ULUSLARARASI HUKUK AÇISINDAN HAZAR'I SINIRLANDIRMA: 1991–2014 YILLARI
Authors : Zh. A. Nazarkassym
Pages : 292-301
View : 9 | Download : 5
Publication Date : 2022-03-30
Article Type : Research
Abstract :1729’dan 1991’e kadar geçen süreçte Hazar’ı Sovyetler Birliği ve İran olmak üzere iki aktör paylaşmaktaydı. Ancak SSCB’nin dağılması ve üç yeni Cumhuriyetin kurulmasıyla birlikte kıyıdaş sayısı beşe yükselmiştir. Bu da Hazar hidrokarbon kaynakları üzerinde hâkimiyet ve paylaşım mücadelesinin başlamasına neden olmuştur. Başta ABD, kimi Avrupa devletleri ve daha sonra ÇHC olmak üzere pek çok bölge dışı aktörün de çeşitli düzeylerde katıldığı bu mücadeleler Hazar’ın jeopolitik önemini daha da artırmıştır. İki kutuplu uluslararası düzeninin dağılmasıyla beraber Hazar bölgesi enerji kaynakları bakımından dünyanın en büyük üçüncü hidrokarbon rezervi olarak ön plana çıkarken, bu bölgede bağımsızlığına kavuşan üç yeni Türk cumhuriyetleriyle birlikte Hazar havzası iki yönlü ilişkilerden çok yönlü bir ilişkiler havzasına çevrilmiştir. Hazar’ın kıyısındaki yeni bağımsız aktörler Azerbaycan, Türkmenistan ve Kazakistan mevcut jeopolitik konumları sebebiyle herhangi bir uluslararası suya çıkışı olmayan birer kara devletidirler. Karasal nitelikleri sebebiyle ortaya çıkan uluslararası taşıma ve koridor sorunları, bu ülkelerin gündeminde petrol ve doğalgaz boru hatlarını ön plana çıkarmıştır. Dolayısıyla Hazar’a kıyıdaş olan ülkeler Hazar'ın statüsü sorununu milli güvenlik sorunları olarak algılamaya devam etmektedirler. Makale Hazar bölgesinin jeopolitik önemini klasik jeopolitik teoriler kapsamında analiz etmekte ve tarihsel olarak araştırmakta ve özellikle Soğuk Savaş'tan 2014'e kadar olan dönemi kapsamaktadır. Bu bağlamda klasik teoriler çerçevesinde hem jeopolitik teoriler hem de teorik varsayımlar analiz edilmektedir.Keywords : Hazar, 1982 BMDHS, Doğal kaynaklar, İki kutuplu dünya, Uluslararası hukuk, Türk Cumhuriyet, Milli güvenlik, Ulusal Çıkar