- Gephyra
- Vol: 17
- Ein Königssohn, der Mops hieß (oder Mucks?): von Phantasie-Inschriften, antiken Fabeleien und Namenb...
Ein Königssohn, der Mops hieß (oder Mucks?): von Phantasie-Inschriften, antiken Fabeleien und Namenbelegen zwischen Pylos und Karatepe
Authors : Diether Schürr
Pages : 11-23
Doi:10.37095/gephyra.499180
View : 4 | Download : 2
Publication Date : 2019-05-15
Article Type : Research
Abstract :Karatepe’de (Kilikya) hanedanlığın kurucusu olarak Muksas veya MPŠ’den kesin olarak bahseden, uzun Fenike ve Luvi hiyeroglif yazıtlarının keşfinden sonra, bu isim doğrudan efsanevi Yunan kâhini Mopsos ile ilişkilendirildi. Çünkü bazı yazarlar onun Troya’nın düşüşünden sonra Pamphylia’ya ve sonra Kilikya’ya seyahat ettiğini, hatta Kilikya’da hüküm sürdüğünü bildirirler. Bu isimler diğer erkek adlarıyla da bağlantılıydı: Mykenli Mok w sos , Hitit metninde Muksus , (Yunan uyarlamasında) Lidyalı ismi Moksos ve son olarak Frigyalı Muksos . Hatta ünlü arkeolog James Mellaart Büyük Kral’ın Muksus ismindeki oğlunun Ashkelon kentine geldiğini belirttiği ve kısa bir süre önce yayımlanmış olan Bronz Çağı’na ait Luvice bir yazıt kurgulamıştır. Athenaeus’un "Deipnosophistler” eserinde bahsettiği Lydialı Mopsos da aynı şekilde sunulmuştur. Hikâye anlatıcılığına böylesi bir güven olgusu yerleştirmeden, hem de geç, çok geç ve tam anlamıyla güvenilir olmadan, Kilikyalı MPŠ’nin, çok daha geç bir dönemde Yunan Mopsos ile özdeşleştirilmiş olduğunu varsaymak ve hanedan kurucusunun neden iki benzer, fakat farklı isimlere sahip olduğunu açık bırakmak daha kolay gelmiştir. Bu kurucunun Bronz Çağı’na ait olduğunu gösteren hiçbir şey yoktur. Aksine Adana yakınlarındaki Çineköy’den bir Luvi hiyeroglifindeki bağışçı kral onun "torun”udur ve bu büyük ihtimalle, sadece onun soyundan gelen birisi olarak değil doğrudan doğruya sözcük anlamıyla "torun” olarak anlaşılmalıdır. Mikenli Mok w sos gerçekten Batı Anadolu’da Muksus olarak uyarlanmış olabilir ve bu Lidya’ya aktarılmış, sonra ilkin Friglere ve daha sonra ise Friglerden Luvilere aktarılmış olabilir: bu bir ismin yolculuğu olup uydurma bir kâhinin seyahatleri değildir. Ancak Anadolu’da tespit edilen isimlerin Mikenceden türetildiği fikri ikna edici değildir; isimler basit bir şekilde bunlardan bağımsız olabilirlerdi. MPŠ adının Mopsos’tan türediği fikri sadece Kilikya hanedanlığının Yunan kökenli olmasına değil, aynı zamanda Kilikya’da erken bir Yunan varlığına dair güçlü bir inanca sebep olmuştur. Bununla birlikte bu düşünce için daha fazla dayanak bulunmamaktadır: ne kraliyet isimleri Á-wa/i+ra/i-ku-sa (Euarchos?) ve Wa/i+ra/i-i-ka-sá (Wroikos?) için bir Yunan kökeni, ne Karatepe’deki Baal isimlendirmesi olan KRNTRYŠ (başka yerde belgelenmemiş olan κορυνητήριος? sıfatı) için bir Yunan kökeni, ne de Homeros’un Akhaialılarının Hiyawa ile ilişkilendirilmesi buna dayanak sayılabilir. Kilikya’da Helenistik Dönem öncesine ait hiçbir Yunanca yazıtın olmaması zaten zayıf olasılığı olan bu türden açıklamaların karşısında durmaktadır ve bu da belirleyicidir.Keywords : Miken Yunancası, Hititçe, Luvi Hiyeroglifi, Lidce, Frigce, Fenikece, Karatepe, Yunan kâhini Mopsos ve Lydia kralı Moxos, antik hikâye anlatıcılığı