Parerga zum Stadiasmus Patarensis (11): Die lykische Stadt Neisa
Authors : Burak TAKMER, Mehmet OKTAN
Pages : 50-96
View : 5 | Download : 2
Publication Date : 2013-05-15
Article Type : Research
Abstract :2009 yılı araştırmaları sırasında krokisi de çıkarılan Neisa ören yerinde sekiz yeni yazıt bulunmuştur. Yazarlar yazıtları tanıtmadan önce kentin siyasi, ekonomik ve dini tarihinin yanı sıra yerleşim planı ve yol bağlantıları hakkında bilgi vermektedir. Bu bilgilere göre kent hakkındaki en erken veri İÖ 2. yüzyılda bastığı ve bu dönemde polis statüsüne sahip olduğunu belgeleyen sikkedir. Makalede tanıtılan ikinci yazıt Neisa'nın Erken İmparatorluk Dönemi'nde polis statüsünü koruduğunu göstermektedir. Ksanthos, Khoma ve Phellos'a yol bağlantısı veren Stadiasmus Patarensis'in belgelediği üzere Neisa en geç eyaletin oluşturulduğu sırada Lykia Birliği üyesidir. Kente ilişkin veriler Antonin'ler Dönemi'nde artış gösterse de en parlak çağını İS 2. yüzyılın son çeyreğiyle 3. yüzyılın ilk yarısında yaşamıştır. Nitekim Constitutio Antoniniana'dan önce kentin Roma vatandaşlık hakkına sahip tek ailesi olan Diogenes/ Dionysii bu hakkı İS 2. yüzyılın sonunda elde etmiş gözükmektedir. Notitiae episcopatuum Neisa'nın İS 12. yüzyıla kadar Myra'ya bağlı bir piskoposluk merkezi olarak varlığını sürdürdüğünü göstermektedir. Önemli yapılar arasında daha sonraki bir dönemde yapılan eklemeyle genişletilen Helenistik tahkimat, stoa ile eş zamanlı inşa edilen ve 1000 kişinin altında kapasiteye sahip tiyatro, hem stoa 'nın hem de olasılıkla stadion 'un zeminini oluşturan taş döşeme, üç hamam ve nekropolis anılmaya değerdir. Erken İmparatorluk Dönemi'ne tarihlenen ilk iki yazıt kent tarihine ilişkin en erken epigrafik belgelerdir. Bunlardan ilki Augustus'a adanmış bir kutsal alana işaret ederken, ikincisi bir hamamın tamiratı için demos ve tüm yurttaşlar nezdinde yapılan epangelia 'yı dile getirmektedir. Makalede tanıtılan üçüncü yazıt Iulia Domna Augusta için onurlandırmayı içermektedir. Sonraki üç yazıt lykiarkh soyu Diogenes/Dionysii ailesine mensup şahısların onurlandırılmalarına dairdir. Bunlardan ilkinde kentin yetiştirdiği ilk Lykiarkh 'lar Diogenes III ile Dionysios I'in babası Diogenes II'nin kent cursus 'una ilişkin bir yazıt söz konusudur. Buna göre Diogenes II kentin en önemli memuriyetlerini yerine getirmenin yanı sıra imperator 'a elçi olarak görevlendirilmiş, ucu kapalı bir memuriyet olmakla birlikte Lykia Birliği'nin hypophylaks 'lığını yapmış ve bu sayede de oğulları için Lykiarkh 'lığın yolunu açmıştır. Harf karakterlerine göre İS 3. yüzyılın ilk çeyreğine tarihlendirilen beşinci yazıtta ismi okunamamakla birlikte bu soyun Lykiarkh 'lık mertebesine ulaşmış üçüncü üyesi olan ve Birlik rahipliğinden sonra Balbura'ya logistes olarak atanan M. Aur. Dionysios II, altıncı yazıtta ise Diogenes III'ün kızı olabileceği düşünülen ve büyük ihtimalle bir akrabasıyla birlikte imparator kültü rahibeliği yapan Aphphia onurlandırılmaktadır. Makalede tanıtılan son iki yazıtın ilkinde büyük ihtimalle eşi Masas oğlu Iason qui et Erpias ile birlikte yine imparator kütü rahibesi olan, ayrıca kente arazi miras bırakan Iason kızı Aristonoe quae et Lycia bule ve demos tarafından, ikincisindeyse eşi Iason qui et Erpias tarafından onurlandırılmaktadır. Yazıtların çevirisi şöyledir: No. 1: Caesar Divus Augustus'un (kutsal alanı). No. 2: Peritios Ayı. Demos'a ve tüm yurttaşlara karşı ünsever ve nazik bir tutum takınarak hamamın tamiratı için geri ödemesiz katkıda bulunanlar şunlardır: Artemes oğulları Trokondas ve Dikandros ?3 drakhmae, [The]mistas? oğlu Dikandros [? drakhmae, Er]mandyb[eris oğlu Filanca ? drakhmae] / [The]mista[goras] oğlu Dikandros [? drakhmae, Filanca oğlu Er]mandyb[eris ? drakhmae]. No. 3: Neisa'lıların Danışma ve Halk meclisleri, Ordugahların Anası, Iulia Domna Augusta'yı (onurlandırdı). No. 4: Neisa'lıların Halk Meclisi atalarından beri kente karşı onurseverlik göstermiş, asil soylu, hesna ve müstesna şahsiyet, imparator kültü rahipliğini göz alıcı bir biçimde yerine getiren, sitometros'luk görevini icra etmekte olan, sekreterlik makamında bulunduktan sonra kente iffetli bir şekilde hayırlarda bulunduğu için bir kez daha onurlandırılan, kentin tamias'lığını güven uyandıracak şekilde yapmış olan, kamusal icraatların denetçiliğini namuslu bir şekilde yerine getiren, masraflarını kendisi karşılayarak kent adına merhum Hadrianus'a iki kez elçi olarak giden, Lykia Birliği'nin hypophylaks'lığını (şanına) yakışır biçimde yapmış olan, hali hazırda kentin eikosaprotos'luk görevini ifa etmekte olan, bütün memuriyet ve leiturgia'larında hem genelde hem de her bir bireye karşı özelde yak[ışır şekilde] yüce gönüllülük gösteren Metrodoros oğlu Diogenes oğlu Neisa'lı Diogenes'i ünseverliğine layık diğer onurlarla birlikte bronz bir heykelle onurlandırdı . No. 5: Neisa'lı olmakla birlikte Lykia'nın bütün kentlerinde de aktif görevlerde bulunan, Lykia Birliği'nin arkhiereia ve grammateia makamlarında bulunmuş olan, ayrıca hem ken[timizin hem Balbura'lıların kentinin] pat[ronu olan . . . Metrodo]ros oğlu, [Diogenes oğlu, Diogenes oğlu, Dionysios oğlu M. Aur. Dionysios'u [Neisa'lıların Halk Meclisi onurlandırdı]. No. 6: Neisa'lıların Halk Meclisi Filanca Tanrı'nın rahibeliğini yapmış olan, Metrodoros'un büyükbüyük torunu olan Diogenes III'ün kızı Aphphia'yı onurlandırdı. No. 7: Iason kızı, Lykia olarak da bilinen, Neisa'lı Aristonoe''nin (heykelini, eşi) Erpias olarak da bilinen Neisa'lı Iason [dikti] No. 8: Neisa'lıların Danışma ve Halk meclisleri, eşi Masas oğlu, Erpias olarak da bilinen Iason'la birlikte dindar bir şekilde İmparator Kültü rahibeliği yapmış olan, memleketine başka birçok nakti kaynak da bırakmış olan, vatansever şahsiyet, Iason kızı, Lykia olarak da bilinen Neisa'lı Aristonoe'yi (onurlandırdı) .Keywords : Neisa, kent yönetimi, hypophylax, lykiarches, logistes, yol ağı, Lykia