- Gephyra
- Vol: 8
- Parerga to the Stadiasmus Patarensis (6): Route 54 (Patara – Phellos) and new inscriptions
Parerga to the Stadiasmus Patarensis (6): Route 54 (Patara – Phellos) and new inscriptions
Authors : Fatih Onur, Mehmet Alkan
Pages : 64-80
View : 2 | Download : 2
Publication Date : 2011-05-15
Article Type : Research
Abstract :Bu çalışmada, Stadiasmus Patarensis (SP) 2009 yılı çalışmalarında incelenen Patara-Phellos güzergahı, bu güzergah üzerindeki antik kalıntılar ve yeni yazıtlar ele alınmıştır. SP'de Patara'dan çıkışlı, birisi Ksanthos'a (GZR. 1) diğeri de Phellos'a (GZR. 54) olmak üzere, iki güzergah verilmektedir. Her iki güzergah da Kısık boğazı çıkışından sonraki bir yere kadar beraber olmakla birlikte, Ksanthos yönüne giden Ova Gelemiş üzerinden hedefe ulaşmakta, Phellos'a giden ise Yeşilköy/Fırnaz üzerinden doğuya yönelmektedir. Güzergahta mesafeyi içeren blok kayıp olsa da, Şahin ve Adak tarafından – Tabula Peutingeriana ve günümüz Patara-Kaş mesafesi temelinde – kayıp olan uzaklık 240 stadia (45–46 km) olarak tamamlanmıştır. Bu güzergah Patara'dan Phellos'a, Akbel – Sarnıçbaşı – Uçova – Bezirgan – Sarıbelen/Sidek – Gökçeören/Seyret – Yeniköy – Çukurbağ – Pınarbaşı hattını takiben gitmektedir. Tiberius Claudius Capitolinus adlı Roma ve Patara vatandaşı olan birisinin mezar yazıtının bulunduğu Delikkemer hattından giden olası yol, daha geç kullanıma geçirilmiş olmalıdır. İslamlar yönüne çıkan bir Roma yolu izine rastlanılmamış olmakla birlikte, İslamlar'ın Öz Mahallesi'nde antik suyolunun yukarı kotlarında bulunan bir mezar, bölgenin İmparatorluk döneminde Patara teritoryumunda bulunduğunu göstermektedir (Nr. 1). Patara'dan başlayan bu yol Yeşilköy/Fırnaz üzerinden Akbel'e ulaşır. Buradan, Kalkan'ın 2 km kadar güneydoğusunda bulunan Sarnıçbaşı mevkiine kadar yol izi olmamakla birlikte, Sarnıçbaşı'ndan itibaren ca. 400 m yüksekte bulunan Bezirgan ovasına (yak. 750m yükseklikte) zikzaklar yaparak çıkmaktadır. Yolun Bezirgan ovasına çıktığı yerin hemen güneyinde yükselen Hisartepe üzerinde irili ufaklı pek çok yapıları gözlemlenebilmektedir. Yol ise, Hisartepe ve Kışla Dağı arasındaki geçitten (Fig. 14-15) Bezirgan Ovası'nın batı kenarındaki ambarların bulunduğu yere ulaşmaktadır. Burada bulunan bir yazıtta (Nr. 2) adı geçen Euelthon'un memleketi Patara olması da Bezirgan Ovası'nın en azından güney kısımlarının, Hisartepe ve hakim olduğu alanı da içermek üzere, Patara denetiminde olduğunu göstermektedir. Kuzey ucuna nazaran güney ucu 11 m daha düşük olan Bezirgan Ovası vaktiyle gölken yol geçirilmesi imkansızdı. Ova'nın güney ucunda muhtemelen Romalı mühendislerce açılan antik su tahliye tüneli (Fig. 19-20) vasıtasıyla gölün kurutularak yol geçirildiği düşünülmüştür. Bezirgan Ovası'nın batı kıyısından ilerleyen bir başka antik yol ise, Patara-Phellos ve Ksanthos-Neisa anayollarını bağlıyor olup, büyük bir ihtimalle de bu yolun iki ucundaki Alacaışık Gediği (kuzeyde, Ksanthos kontrolünde) ve Hisartepe (güneyde, Patara kontrolünde) geçitleri bu ana yolların giriş-çıkış noktalarıydı. Yol buradan Sarıbelen/Sidek üzerinden modern yola paralel olarak Gökçeören/Seyret'e ulaşmaktadır. Daha güneyden giden bir başka eski yol üzerinde, Gökçeören'in 4,5 km güneybatısındaki Üçkuyu mevkiinde bulunan bir lahit üzerindeki yazıttan (Nr. 3) Patara etki alanının buralara kadar uzadığı anlaşılmıştır. Lahdin üzerinde bulunduğu eski yol Gökçeören' ulaşmaktadır. Gökçeören'de bulunan bir lahit üzerindeki yazıt (Nr. 4) maalesef yer ismi ya da etnikon vermemektedir. Yazıtın, hüviyeti için veri sunmadığı ve diğer yazıtlar aracılığıyla çevresinin Patara teritoryumu içerisinde olduğunu anladığımız Gökçeören/Seyret (Seroia/ta?) antik yerleşiminin Patara sınırlarının doğu ucunda olduğu önerilebilir. Antik yol ise, Gökçeören/Seyret'ten Çağlarca, Pınarbaşı, Yeniköy, Çukurbağ ve Pınarbaşı üzerinden Phellos'a ulaşıyor olmalıydı. Yazıtlar: Nr.1) "Menophilos oğlu [Apoll]onides bu mezarı kendisi, karısı, çocukları ve torunları için yaptırmıştır. Başka birine defin (müsaadesi) yoktur, aksi olursa (yapan kişi) Pataralıların kentine 500 dinar ceza ödeyecektir.” Nr. 2) "… Euphrosynos kızı Arsasis diye de bilinen … kocası, Eudemos oğlu Thersikles'in oğlu, memleketi yararına tam bir hizmet yerine getiren Pataralı Euelthon için …” Nr. 3) "Bu mezarı, Hippolokhos'un oğulları Patara efradından varisler olan pek belagatli Publius ve Leonnatos'un köleleri Soterikhos ve Hoplon, kendileri, karıları ve onların çocukları için yaptırdılar.” Nr. 4) "(Ben) Pappos oğlu M(arcus) Aur(elius) Hippolokhos, bu mezarı, kendi(m), eşim Flavia … ve çocuklar(ım) için yaptırdı(m). Başka hiç kimseye birini gömmek müsaadeli değildir, aksi takdirde (buna uymayan) kutsal imparatorluk kasasına 2500 dinar ceza ödeyecektir.”Keywords : Lykia, Roma yolları, Patara, Phellos, Ksanthos, Claudius