- Gephyra
- Vol: 7
- Stadiasmus Patarensis için Parerga (2) Sidyma I. Yeni Yazıtlarla Birlikte Yerleşim Tarihçesi
Stadiasmus Patarensis için Parerga (2) Sidyma I. Yeni Yazıtlarla Birlikte Yerleşim Tarihçesi
Authors : Burak Takmer
Pages : 95-136
View : 2 | Download : 2
Publication Date : 2010-05-15
Article Type : Research
Abstract :Makalede, 2006 yılında Sidyma ve civarında yürütülen yüzey araştırmaları sırasında bulunan on dört yeni yazıttan kentin tarihine, teritoryumuna, Roma vatandaşlık hakkı elde etmiş önde gelen yurttaşlarına ve kentin özgün mezar mimarisine dair bilgiler veren altısı tanıtılmaktadır. Yazar yazıtları tanıtmaya geçmeden önce (I) kentin topografyası ve yüzeyde görülebilen anıtları, (II) yerleşim tarihçesi, (III) Constitutio Antoniniana ’dan önce Roma vatandaşı olan kent sakinleri ve (IV) kent teritoryumu hakkında bilgiler vermektedir. Buna göre, kentin önemli yapıları arasında Klasik-Helenistik sur duvarı, tiyatro, agora, İmparator Claudius’un azatlısı ve kişisel doktoru Ti. Claudius Epagathos ile oğlu Ti. Claudius Livianus’un imparatora ithaf ettikleri, Dor düzeninde bir stoa, bölgenin ilk valisi Quintus Veranius zamanında θεοὶ σωτῆρες Σεβαστοί için adanan bir sebasteion ve balaneion/gymnasion kompleksi bulunmaktadır. Sidyma, ayrıca İÖ 5. - İS 5. yüzyıllar arasında yaklaşık bin yıllık zaman dilimine yayılan, farklı tipolojilerde yüz kadar mezar yapısına sahiptir. Kentin en erken eserleri Klasik Dönem’e kadar geri gitmektedir. Klasik Dönem yerleşimine ışık tutan bir başka veri de Sidyma’nın Attika-Delos Birliği’nin İÖ 425/4 yılına ait vergi listesinde adının geçmesidir. Klasik Dönem suru İÖ 3. yüzyılda gerçekleşen Galat akınları sırasında güçlendirilmiş olmalıdır. Sidyma İÖ 2. yüzyılda Lykia Birliği’nin sikke basma hakkına sahip on sekiz kentinden biri olmuştur. Bununla birlikte kent, zengin mezar mimarisinin ve eyaletin ilk yıllarından itibaren Lykia Birliği’nin en üst makamlarına kadar yükselen, İS 3. Yüzyıldan itibarense consularis kariyeri yürüten yurttaşlara sahip olmasının da işaret ettiği gibi en parlak çağını İS 1.-3. yüzyıllar arasında yaşamıştır. Bunda, bölgenin İS 43 yılında eyaletleştirilmesine zemin hazırlayan iç savaş sürecinde Sidyma’nın oynamış olması muhtemel rolün payı varmış gibi gözükmektedir. Beş kilise/şapel kalıntısı ve akropolis tepesindeki kale Sidyma’da yerleşimin Bizans Dönemi’ne kadar kesintisiz devam ettiğini göstermektedir. Yazarın bu giriş kısmından sonra tanıtmaya başladığı yazıtlar (V) arasında kent tarihine ışık tutan ve Augustus’un tanrı unvanını taşıdığı birinci yazıt, Augustus’a sadakatlerini yansıtma ve kurulan yeni dünya düzenini selamlama yarışına girişen Lykia kentleri arasında Sidyma’nın da yer aldığını göstermektedir. Plotina Augusta’nın onurlandırıldığı ikinci yazıt, Traianus’un Parthia seferinden dönüşü sırasında eşiyle birlikte Lykia’ya da uğramasının beklendiği 117 yılında dikilmiş olmalıdır. Üç nolu yazıtta ise Sidyma’nın Claudius Dönemi’nde bir yolla bağlandığı liman yerleşimi Kalaba(t)tia’lı Hoplon’un kendisi ve aile efradı için diktirdiği mezar yazıtı tanıtılmaktadır. Dördüncü yazıt kentin eğitim kurumları ( paidonomia ve gymnasiarkhia ) hakkında bilgi verirken; beşinci yazıtta orta tabakanın ( plebs media ) üst tabaka ( honestiores ) karşısında sosyal statüsünü güçlendirmek için meydana getirdiği bir dernek ( collegium ) söz konusudur. Altıncı yazıt ise Claudii ve Caristanii soylarına mensup ailelerin ortak mezarına aittir. Yazıtın bir diğer önemli özelliği de cella’ sında lahit bulunan tapınak-mezarlar için kent içindeki tekil örneği belgelemesidir.Keywords : Lykia, Sidyma, Kalaba(t)tia, yazıtlar, Augustus, collegium