TÜRKÇE DEYİMLERDE NEZAKET İFADELERİ
Authors : Hanife Yaman
Pages : 131-151
View : 93 | Download : 215
Publication Date : 2023-12-31
Article Type : Research
Abstract :Dil, insan zihnininde var olanları aktarmada araç olmak dışında, zihni oluşturan unsurlardan biridir. Toplum, dil ve kültür, birbirinden bağımsız olarak düşünülemeyen ve birbirini etkileyen kavramlardır. Bu bağlamda dil, toplum içerisindeki bütün değişimlerden ve dönüşümlerden etkilenmekte ve şekillenmektedir. Dilin toplum içerisindeki değişik görünümlerini inceleyen toplumdilbilimin incelediği olgulardan biri de nezakettir. Nezaket kavramının toplum, birey, kültür ve bunların kendi içerisinde değişkenlerinin olması, tanımlanmasında farklılıklara sebep olmaktadır. Bireylerin ve toplumların kullandıkları nezaket ifadeleri, hem bireylerin hem de toplumların yaşam şekilleri ile düşünce ve davranış biçimleri hakkında önemli ipuçları vermektedir. Bir dilin söz varlığı içerisinde önemli bir yere sahip olan deyimler, toplumun duygu ve düşünce dünyasını, kültürünü, millî dil bilincini yansıtan kalıplaşmış dil birimleridir. Toplumların kültür ve dil çerçevesinde şekillenen ve dil birimlerine yansıyan bu yapılar, farklı disiplinlere araştırma konusu olmaktadır. Bu disiplinlerden biri de edimbilimdir. Bu çalışmada, Türkçe deyimlerde yer alan nezaket ifadeleri araştırılmıştır. Türkçe deyimlerde kullanılan nezaket ifadeleri, Türk toplumunun düşünce ve inanç dünyası, değerleri, gelenek ve görenekleri gibi kültürel olguları yanında sosyal yapısıyla ilgili de önemli bilgiler vermektedir. Bu bilgilerde, bireylerin nezaket ifadelerinin seçiminde bireyin kişisel tercihleri, sevgi, saygı, hürmet ve güç gibi durumlar etkili olmuştur. Bu çalışmada, Türkçe deyim söz varlığı içerisinde yer alan nezaket ifadeleri taranmış, tespit edilen nezaket ifadeleri tematik olarak tasnif edilmiş ve incelenmiştir. Çalışmada incelenen deyimler, Ömer Asım Aksoy’un Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü I-II ile TDK’nin genel ağdaki Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü isimli kaynaklardan seçilmiştir. Çalışmada, kültürel bir olgu olan nezaket ve saygı kavramlarının deyimlere nasıl yansıdığı, bunların anlamlarının belirlenmesiyle Türk toplumunun millî değerleri, kavram ve düşünce dünyası hakkında önemli bilgilere ulaşılmıştır.Keywords : toplumdilbilim, nezaket ifadeleri, saygı, deyimler, Türkçe