osmanlıda Simyadan Kimyaya Geçiş Süreci
Authors : Ayten Koç Aydin
Pages : 105-114
View : 6 | Download : 4
Publication Date : 2016-06-01
Article Type : Research
Abstract :İslam Uygarlığı’nın kültürel mirasçısı olan Osmanlı-Türk simyası, kökleri zosimos’a dayanan ve Câbir b. Hayyân tarafından geliştirilen simya geleneğini izler. Bu gelenekte maddi ve manevi simya unsurları bir aradadır. Hayyan’ın çalışmalarının yanı sıra simyanın uygulamalı yönüne ağırlık vermiş olan Ali Aydemiroğlu el-Cildekî’nin (öl.1363) çalışmaları da Osmanlı simya geleneğinin oluşmasında etkin rol oynar. Osmanlı simya geleneğinin en tanınmış ismi İznikli Ali Çelebi (?-1609)’dir. Fâzıl Ali Bey olarak da bilinen Çelebi, Hayyân ve zekeriyâ Râzî ile Cildeki’nin izleyicisidir. Eserlerinde maddi ve manevi simya unsurları bir aradadır. Ali Çelebi’nin teorik ve uygulamaya yönelik çalışmalarının da etkisiyle oldukça hareketli geçen 16. ve 17. yüzyılların ardından, Osmanlı’da simyadan kimyaya geçiş süreci başlar.Osmanlı’da simya geleneği, 18. yüzyılda tıbb-ı cedîd akımı ile etkileşime geçer ve tıbbı etkiler. Bu akımın önemli temsilcilerinden biri olan Bursalı Ömer Şifai aynı zamanda bir mutasavvıftır ve metallerin altına dönüşümü ile simyacının yetkinleşmesi arasında kurulan ilişkiyi, kamil insan olma süreci ve hali için model olarak görür. Simyadan bağımsızlaşan kimyanın ilk önemli temsilcisi Başhoca İshak Efendi’dir. Onu, Kimyager Derviş Paşa ve Kırımlı Aziz Bey gibi kimyagerler izler.Çalışmamızda birincil kaynaklardan yararlanılarak, İslam Uygarlığı’ndan Osmanlı’ya miras geçen simyanın kimyaya dönüşüm sürecinde dönüşümü etkileyen Türk-İslam kültürü unsurları ortaya konmaya çalışılacaktırKeywords : Osmanlı, simya, kimya