POZİTİVİZMİN KANATLARI ALTINDA EDEBİYAT VE BİLİM
Authors : Hasan Aktaş
Pages : 27-38
View : 15 | Download : 13
Publication Date : 2009-06-01
Article Type : Research
Abstract :Pozitivizm, teolojik ve metafizik alanın dışında var olmaya çalışırken bilimsellik maskesi altında en çok edebiyatı kullanmaya çalıştı. Pozitivizmi edebiyata transfer eden ünlü estetikçi ve eleştirmen Hippolyte Taine’dir. Pozitivist edebiyat onunla başlamıştır denilebilir. Onun Türk edebiyatındaki en önemli öncüsü ve temsilcisi ise Servet-i Fünûn döneminin güçlü nâsirlerinden Hüseyin Cahit Yalçın’dır. Varlığı maddeye indirgeyen Pozitivizm, bir taraftan fenlerle edebiyata yön vermeye çalışırken, öteki taraftan da edebiyat ile kendi ideolojisini yaymaya çalışıyordu. Daha fasih bir ifadeyle Pozitivizm, kendi ideolojisini kitlelere kabul ettirmek için edebiyatı bir aracı kurum olarak görüyordu. Çünkü edebiyat amaca ulaşmak için en uygun nesne/madde idi. Pozitif bilimler her şeyi bilimsel olarak çözümlemeye çalışırken edebî eserde bilimsellikle maddeye hizmet edebilir ve insanları da maddeye inandırabilirdi. Müspet bilimlerin estetiği ve cazibesi ile Pozitivizm dinine iman, kolayca gerçekleşecek ve ortalık pozitivist mü’minlerle dolacaktır. Son dönem Osmanlı sosyal hayatını etkileyen temel faktörlerin başında Pozitivizm gelir. Augouste Comte, Tanzimat döneminin güçlü devlet adamı Mustafa Reşit Paşa’ya yazmış olduğu bir mektupta, kendisini yeni kurmuş olduğu Pozitivizm dinine davet ediyordu. Edebiyat da tebliğ görevini üstlenerek maddeye iman konusunda insanları irşat etmeye çalışıyordu. Pozitivizmin ateşli müritlerinde Hüseyin Cahit Yalçın da Fransızcadan büyük bir imanla çevirmiş olduğu bir makalede, edebiyatın Pozitivizme yapacağı hizmetlerden dem vuruyordu. Bu yazıya, Pozitivizm ile Edebiyatın uzlaşı metni ya da ortak manifestosu diyebilirsiniz. Bu metinlerde edebiyatın Pozitivizmi etkilemesinden ziyade, Pozitivizmin edebiyatı etkilemesi söz konusudur. Yani sonunda Pozitivizmin fendi edebiyatı yenmiştir. Hüseyin Cahit Yalçın’ın bu metninde Pozitivizm ve Edebiyat mihverinde birbirine oldukça uzak iki disiplinin ilişkisini irdeliyor ve bazı pozitivist tezler ileri sürüyorKeywords : Pozitivizm, Edebiyat, Bilim, Augouste Comte, Hippolyte Taine, Servet-i Fünûn, Hüseyin Cahit Yalçın