İLLETİN TAHSİSİNE CEVAZ VERMEK MU’TEZİLÎ OLMAK MIDIR?
Authors : Ömer Yilmaz
Pages : 53-71
View : 7 | Download : 5
Publication Date : 2017-10-02
Article Type : Research
Abstract :Hanefî usûlünde illetin tahsisi tartışması zaman zaman kelâmî bir hüviyet kazanmıştır. Kerhî, Cessâs ve Debûsî, illetin tahsisine cevaz verseler de Serahsî ile başlayan süreçte Hanefî usûlüne hâkim olan yaklaşım, illetin tahsisini reddetmek yönünde olmuştur. Bu yaklaşımın öncüsü durumunda olan Serahsî, illetin tahsisine cevaz vermeyi "Mu’tezile’ye meyil” olarak değerlendirmiştir. Ona göre illetin tahsisine cevaz verenler, Mu’tezile’nin temel öğretilerini - özellikle ictihadda isabet meselesindeki görüşünü- kabul etmek durumundadırlar. Serahsî ile aynı dönemde Ebü’l-Usr Pezdevî ve bu âlimlerden iki asır sonra yaşamış bulunan Ebü’l-Berekât Nesefî de ictihadda isabet meselesi ile illetin tahsisi arasında bir bağ kurmuştur. İlletin tahsisine cevaz verenlere yönelik olarak Hanefî usûlünde Serahsî, Ebü’l-Usr Pezdevî ve Ebü’l-Berekât Nesefî ile sınırlı kalan bu yaklaşım, modern dönemde pek çok takipçi bulmuştur. Buna bağlı olarak Kerhî ve Cessâs gibi Irak Hanefîlerinin illetin tahsisine cevaz vermeleri Mu’tezilî etkiye mâruz kalmış olmalarının bir neticesi olarak değerlendirilmiştir. Araştırmanın odağını, bu değerlendirmenin sorgulanması oluşturmaktadır. Hanefî usûl eserlerinde illetin tahsisi tartışması, bunun ictihadda isabet meselesi ile ilişkisi ve illetin tahsisine cevaz vermeyi "Mu’tezile’ye meyil” olarak değerlendiren yaklaşımın tarihî arka planı araştırma çerçevesinde incelenmiştir.Keywords : İlletin Tahsisi, Müctehidin Yanılmazlığı, Mutezile