EȘ’ARÎ VE EBU’L-MUÎN EN-NESEFÎ’DE KESB TEORİSİ
Authors : Veysi Ünverdi
Pages : 71-100
View : 7 | Download : 4
Publication Date : 2015-03-01
Article Type : Research
Abstract :İnsanın eylemindeki rolü, davranışların sahibinin kim olduğu ve olup bitenlerin kim tarafından tayin ve takdir edildiği sorusu, İslam düşünce tarihinin ilk tartışmalarına konu olmuştur. Bir yandan cahiliyeden kalma her şeyin "dehr” tarafından belirlenmiş olduğu şeklindeki fatalizmden doğan Cebriye, diğer yandan kökenlerini felsefe tarihinde bulabileceğimiz ve insan sorumluluğunu esas alan özgürlükçü kader anlayışı. Bunlardan birincisini ulûhiyet merkezli, ikincisini insan merkezli olarak kabul edebiliriz. Bu makale, bunların arasında bir yerde olan "kesb” ile ilgilenmektedir. Eş’arî ve Nesefî, bu makalenin ana mihverini oluşturmaktadır. Çünkü ilki, kavramı sistematik bir biçimde kader paradigmasının merkezine yerleştirmiştir. İkincisi de, kesbi oluşturan alt kavramların tahlilini Mutezile diyalektiği çerçevesinde uzunca bir biçimde ortaya koymuştur. Ekol olarak farklı çizgilere ait bu iki düşünürün, dönemin şartları dikkate alındığında benzer görüşleri savundukları anlaşılmaktadır. Kaynakları incelediğimizde, iki ismin de ulûhiyeti esas aldığını ancak Nesefî’nin insan sorumluluğuna ve özgürlüğüne daha fazla yer verdiğini görmekteyiz. Bununla birlikte kader tartışmaları, bağlamından ve tarihinden koparılarak okunduğunda, ilgili düşünürlerin anlayışları yanlış yorumlanabilir.Keywords : Eş’arî, Nesefî, İrade, Fiil, Kesb