- Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi
- Issue: 31
- Kentiçi Toplu Taşıma Araçları için Performansa Dayalı Hakediş Sistemi: İstanbul Örneği Modeli...
Kentiçi Toplu Taşıma Araçları için Performansa Dayalı Hakediş Sistemi: İstanbul Örneği Modeli
Authors : Uğur Cora, Recep Kişla, Özüm Asya Su
Pages : 232-241
Doi:10.31590/ejosat.893582
View : 11 | Download : 4
Publication Date : 2021-12-31
Article Type : Review
Abstract :Dünya genelinde toplu ulaşım hizmeti kamu ve özel sektör aracılığıyla, farklı sözleşme modelleri çerçevesinde yürütülmektedir. Bu kapsamda en çok tercih edilen sözleşme modeli Kalite Teşvikli Brüt Maliyet Sözleşme Modelidir. Bu sözleşme modelinde sağlanan hizmetin kalitesi ve gelirin gideri karşılama oranının arttırılması ile verilen sübvansiyon miktarlarının azaltılması esas alınmaktadır. Türkiye’de ise toplu ulaşım hizmetinin önemli bir kısmı özel sektör aracılığıyla, Net Kontrat Maliyet Sözleşmeleri ile gerçekleştirilmektedir. Uygulanan sözleşme modelinde kamu ve toplu ulaşım işletmecileri için karşılıklı kazanç ilişkisi göz önünde bulundurulmaktadır. Özellikle lastik tekerlekli ulaşım sistemleri için gelirin gideri karşılama oranının yüksek ve planlamanın stabil olduğu koşullarda tercih edilen bu model; günümüzde artan maliyetler ve gelişen raylı sistem ağı ile beraber yeni hat planlamalarını ile mevcut hatların reorganizasyonunu gerekli kılmakta dolayısı ile mevcut model ile devam edilmesini bir hayli zorlaştırmaktadır. . İstanbul Büyükşehir Belediyesi, İETT İşletmeleri Genel Müdürlüğü tarafından 2016 yılında tamamlanan TUYS Projesi (Toplu Taşıma Yönetim Sistemi) kapsamında ortaya konulan yeni sözleşme modeli esasınca, mevcut durumdaki sorunlara çözüm sunularak; işletmecilerin gelir riskinden bağımsız, kısmi performans kriterlerini esas alan yenilikçi bir yaklaşım ortaya konulmuştur. Yeni model ile toplu ulaşımın bütün modlarında entegrasyona ve esnek planlamaya imkân sağlayan, işletmecilerin gelir kaygısını ortadan kaldıran, ayrıca sunulan hizmetin kalitesini beraberinde müşteri memnuniyetini arttıracak sürdürülebilir bir sözleşme konsepti tasarlanmıştır. Bu çalışmada İstanbul için, toplu taşıma hizmeti sunan ilgili otorite ve operatörler arasındaki ilişkilerin düzenlendiği yeni sözleşme modeli incelenmiştir. İstanbul’da özel halk otobüsü işletmecisi statüsünde hizmet veren 3.041 özel taşımacının COVID-19 öncesi son 6 aylık işletme ve finansal verileri analiz edilerek, yeni modelle çalışması durumunda 2 modelin finansal açıdan çok yönlü değerlendirmesine yer verilmiştir.Keywords : Kent İçi Toplu Ulaşım, Performansa Dayalı Hakediş Modeli, Toplu Ulaşım Finansmanı, İstanbul Toplu Ulaşım Sistemi