- Çalışma ve Toplum
- Vol: 2 Issue: 65
- Kütahya Fincancılar Belgeleri Tarihteki İlk Toplu İş Sözleşmeleri mi?
Kütahya Fincancılar Belgeleri Tarihteki İlk Toplu İş Sözleşmeleri mi?
Authors : Aziz Çelik, M. Emin Çayci
Pages : 791-814
View : 10 | Download : 4
Publication Date : 2020-01-01
Article Type : Research
Abstract :Dünya tarihinde ilk toplu iş sözleşmesinin 1766 tarihinde Kütahya’da imzalandığına dair iddialara hem sosyal politika ve endüstri ilişkileri literatüründe hem de çeşitli medya mecralarında zaman zaman rastlanmaktadır. Bu değerlendirmelerin dayanağı Kütahya fincancılarının çalışma koşullarına ilişkin Osmanlı arşivlerinde yer alan belgelerdir. Fincancılara ilişkin belgelerin, özellikle sosyal politika literatüründe "tarihteki ilk toplu iş sözleşmesi” olarak ele alınması, iddianın bilimsel bir değerlendirmeye tabi tutulmasını gerekli kılmıştır. "İlk toplu iş sözleşmesi” iddialarına dayanak olarak kullanılan belge Kütahya Şer’iye Sicilinin 3. cildinde yer alan 280. hükümdür. 4 Safer 1180/12 Temmuz 1766 tarihli belgede, Kütahya fincancı esnafından usta ve kalfaların günlük üretim miktarı, ücretler, işyeri dışında kaçak üretim yapmama ve var olan işletmelerin dışında yeni işletme açılmaması konusunda kadı ve şahitler huzurunda anlaştıklarını kabul ettikleri ifade edilmektedir. Ancak bilindiği gibi dönemin en önemli özelliği devletin üretim ve çalışma ilişkilerini sıkı şekilde kontrol etmesidir. Mahkemelere yapılan şikayetler içerisinde yeni işyerleri açma ve kaçak üretim konuları başı çekmekteydi. Esnaflar loncaların sorumluluğundaki konularda dahi devlet yetkililerine başvurmaktaydı. Ayrıca şartlara uymayan esnafın ölüme bedel kürek cezasına çarptırılmayı kabul etmesi bu belgenin sözleşmesel ilişkilerde görülmeyen çok katı bir düzenleme olduğunu göstermektedir. Bu belgede yer alan husus esas olarak devletin yeni bir düzenlemeyi taraflara kabul ettirmesidir. Henüz lonca düzeninin çözülmemiş olması, "özgür emek” ve sözleşmesel iş ilişkilerinin ortaya çıkmamış olması, özellikle toplu pazarlığın olmazsa olmaz ögesi olan işçi tarafının örgütlü pazarlık gücünün sendika benzeri örgütlenme yokluğu o dönemde Osmanlı’da toplu iş sözleşmesinden söz etmeyi olanaklı kılmamaktadır. Kütahya belgelerinin tarihteki ilk toplu iş sözleşmeleri olduğu iddiası bilimsel açıdan kabul edilebilir değildir. Bu iddia tipik bir anakronizm örneğidirKeywords : İlk toplu iş sözleşmesi, emek tarihi, tarihte anakronizm, çalışma ilişkileri