- Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi
- Vol: 11 Issue: 35
- Başkurt Çocuk Folklorunda Kültürel Bellek Aktarıcısı Olarak Ninniler
Başkurt Çocuk Folklorunda Kültürel Bellek Aktarıcısı Olarak Ninniler
Authors : Zulfikar Bayraktar
Pages : 1036-1050
Doi:10.33692/avrasyad.1278664
View : 52 | Download : 49
Publication Date : 2023-06-20
Article Type : Research Article
Abstract :Bir topluma ait olay ve olgulara yönelik paylaşılan zihinsel temsillere genel anlamda kültürel bellek ya da kolektif hafıza denmektedir. Özetle kültürel bellek olarak adlandırabileceğimiz bu alan içerisinde toplumsal kabul ve retlerimizin kendine yer bulduğunu ifade etmek mümkündür. Bu alan sadece toplumda yaşayan bireylerin kim olduklarına dair bilgiyi değil, aynı zamanda toplumun ne olduğuna dair bilgiyi de içermektedir. Kültürel belleğin en önemli işlevlerinden biri de nesiller arası kültürel aktarım ve sürekliliği sağlamasıdır. Sözlü anlatı geleneğimiz içerisinde kültürel bellek aktarıcısı işlevine haiz önemli türlerden biri de ninnilerdir. Ninniler çocukları uyutmak ve rahatlatmak için anneleri tarafından söylenen ahenkli ve ritmik sözlerdir. Bu sözlerde anne tarafından en kutsal duygu ve dilekler açık ve örtük bir biçimde ifade edilir. Türk dünyası sözlü anlatı geleneğinde ortak bir unsur olarak kendine yer bulan ninniler, Başkurt Türklerinin folklorunda da kuşaklararası aktarılarak ve güncellenerek yaşam kabiliyeti göstermiştir. Başkurt Türklerinin folklorunda ninniler için beşik şarkıları anlamına gelen beşik yırları ifadesi kullanılmaktadır. Başkurtlar Türklerinde ninnileri genel olarak ses uyumuna dayalı melodik ninniler, iyi dilek ninnileri ve kötü ruhlardan ya da nesnelerden korunmak için söylenen ninniler şeklinde tasnif etmek mümkündür. Ayrıca bu ninnilerde birçok duygu ve düşünce metaforlarla ifade edilmektedir. Başkurt Türklerinin ninnilerinde özellikle vatan, toprak, eğitim, meslek, ilim, irfan, güzellik, liderlik, cesaret, vatanseverlik, kahramanlık, dindarlık ve aile kavramları sıklıkla dile gelmektedir. Bu durum aynı zamanda Başkurt Türklerinin bebeklik çağından itibaren çocuk yetiştirme noktasında, bireysel ve toplumsal anlamdaki duyarlılıklarını hangi kavramlar çerçevesinde ele aldıklarını göstermesi açısından önem arz etmektedir. Başkurt Türk ninnilerinin bu bağlamda, kültürel belleğin açık ve örtük bir biçimde kuşaklararası aktarılması ve sürdürülebilir olmasında önemli birden çok işleve sahip olduğu görülmektedir. Bu makale ile Türkiye’de daha önce çalışılmamış Başkurt çocuk folklorundaki ninniler ilk defa ele alınacak ve tüm detayları ile tartışılacaktır. Bu anlamda makale özgünlüğü ve niteliği ile öne çıkmaktadır. Ayrıca, Başkurt Türklerinde ninniyle alakalı çalışmalara bakıldığında kültürel bellek noktasındaki yeri ve önemine dikkat çekilmediği görülmektedir. Bu makaleyle birlikte Başkurt ninnileriyle alakalı başta işlevsel ve kültürel bellek konularında önerilerin sunulması ve Anadolu sahası ninnileri ile karşılaştırmalı çalışmaların yapılmasına katkı sağlanması amaçlanmaktadır. Makale çalışması esnasında Başkurt Devlet Üniversitesi Kütüphanesi’nde, başkent Ufa’da mevcut diğer kütüphanelerde ve Rusya Bilimler Akademisi’ne bağlı Ufa Federal Araştırma Merkezi Arşivi’nde bulunan literatürden detaylı bir şekilde istifade edilmiştir.Keywords : Halk Bilimi, Kültürel Bellek, Sözlü Anlatı Geleneği, Ninniler, Başkurt Türkleri.