- Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi
- Vol: 11 Issue: 34
- İran Ehl-i Hakları ve Alevi-Bektaşi Topluluklardaki Ortak İnanış ve Ritüeller
İran Ehl-i Hakları ve Alevi-Bektaşi Topluluklardaki Ortak İnanış ve Ritüeller
Authors : Ibrahim Karaca
Pages : 229-241
Doi:10.33692/avrasyad.1194997
View : 8 | Download : 1
Publication Date : 2023-03-20
Article Type : Research
Abstract :Bu çalışmanın konusunu İran da yaşayan Ehl-i Haklar ile Anadolu’da yaşayan Alevi-Bektaşi topluluklarının ortak kültürel değerleri oluşturmaktadır. Ehl-i Hak inancı 13. yy’da yaşayan Sultan İshak ile beraber ortaya çıkmıştır. Zaman içerisinde kendisine bir topluluk oluşturan Ehl-i Hak inancı özellikle İran’ın batı bölgelerinde yaygındır. Karakoyunlu ve Safevi devletleri döneminde yayılma imkânı bulan Ehl-i Hak inancına geniş Türk kitleleri de dâhil olmuştur. Özellikle Safevi devleti zamanında Ateşbeyi hanedanının kurulması inancı geniş kitlelere ulaştırmıştır. Daha öncesinde tarihi kaynaklarda anılmayan inanç Safevi devleti zamanında belgelerde yer almaya başlamıştır. Günümüzde Ehl-i Hak inancı İran’ın Kirmanşah Tebriz ve Tahran şehirlerinde yaygındır. Anadolu’ya Türklerin göçmesi ile aynı zamana denk gelen Anadolu Aleviliği 13. yy’da yaşayan Hacı Bektaş-ı Veli gibi önderleri vasıtasıyla hemen bütün Anadolu’da yaygın bir inanç durumundadır. Moğol akınları önünden Anadolu’ya gelen Türkler burada babalar vasıtasıyla yeni dini sistemler geliştirmişlerdir. Genel bir isimlendirme yapılması ile onları Alevi-Bektaşi topluluklar diye tanımlayabiliriz. Alevilik Anadolu da kurduğu ocaklar vasıtasıyla çok sayıda topluluk oluşturmuştur. Bu nedenle Anadolu da tek bir topluluktan veya inançtan bahsetmek güçtür. Ancak Bektaşilik özellikle Balım Sultan ile beraber kurumsallaşmaya başlamış ve bu durum Bektaşi tekkelerinin kapatılmasına kadar devam etmiştir. Bu çalışmanın amacı İran’da bulunan Ehl-i Haklar ile Anadolu da yaşayan Alevi-Bektaşi topluluklarının ortak kültürel değerlerini Türk kültürü bağlamında ortaya çıkarmaktır. Bu amaçla 2016-2019 yıllarında Tebriz, Tahran ve Kirmanşah şehirlerinde Ehl-i Haklar üzerine alan çalışması yapılmıştır. Bu alan çalışmasından Ehl-i Haklara dair bilgiler elde edilmiştir. Anadolu Alevi-Bektaşiliğine dair bilgiler ise literatür taramasından elde edilmiştir.Keywords : Türk Kültür Tarihi, Türk Halkları ve Toplulukları, İran Türkleri, Ehl-i Hak, Alevilik-Bektaşilik.