- Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi
- Vol: 7 Issue: 16
- TÜRKÇEDE EKSİZ EDİLGENLİK (PASİFLİK) İFADESİ
TÜRKÇEDE EKSİZ EDİLGENLİK (PASİFLİK) İFADESİ
Authors : Ayten Atay
Pages : 456-465
Doi:10.33692/avrasyad.543830
View : 7 | Download : 4
Publication Date : 2019-03-24
Article Type : Research
Abstract :Türkçede, herhangi bir gramer anlamı taşımakla birlikte, bir göstericisi bulunmayan gramer kategorileri bulunmaktadır. Dilde en az çaba ilkesi, gereksiz tekrarlardan kaçınma zorunluluğu, estetik kaygılar ve dilin yapısal özelliklerinden kaynaklanan zorunluluklar gibi sebeplerle iletişim sırasında kimi dil birimleri derin yapıda bırakılmakta ve yüzey yapıda bazı boşluklar ortaya çıkmaktadır. Yüzey yapıda yer almayan bu ekler, "-Ø” işaretiyle gösterilmektedir. Dil bilimi alanında sıfır morfem (ing. zero-morpheme, Fr. morphème zéro, Alm. nullmorphem) denen bu dil hadisesinde anlam değiştiren veya işlev yükleyen hiçbir morfem yoktur. Bu yazıda, sıfır morfem olarak belirtilen gramer kategorileri içine dâhil edilebilecek, Tarihî Türk Şivelerinden günümüze kadar görülen başka bir sıfır morfem diyebileceğimiz eksiz edilgenlik (pasiflik) konusunu ele aldık. Edilgen fiil, öznesi belli olmayan yani fiilin gösterdiği işi yapan şahsın veya nesnenin açıkça bildirilmediği çekimli fiildir. Edilgenlik eklerimiz olan -l- ve -n- „yi almadığı halde Eski Türkçeden itibaren edilgenlik ifade eden fiillere rastlanmakta ve bunlar sadece söz diziminde ortaya çıkmaktadır. Eksiz edilgen olarak gösterdiğimiz çoğu fiilin kendi kullanıldıkları dönemler içinde -l-„li veya -n-„li edilgen şekillerinin de var olduğu görülür: ˝ay-, ayıl- ˝; ˝yarat-, yaratıl-˝; ˝kıl-, kılın-˝; ˝tu-, tun-, tul-˝; ˝it-, itil-˝; ˝çal-, çalın-˝; ˝yaz-, yazıl-˝ gibi. Bu fiillerin, Türkiye Türkçesindeki "kapı çalındı” yerine "kapı çaldı”, "yapılacak işlerim var” yerine "yapacak işlerim var”, örneğine benzer şekilde eksiz edilgen kullanımlarının her dönemde var olduğu söylenebilirKeywords : Türk Ģiveleri, sıfır morfem, Edilgenlik