- Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı
- Vol: 16 Issue: 25
- Özbek Şair Mahmut Hâdi (Batu) ve Eserleri Hakkında
Özbek Şair Mahmut Hâdi (Batu) ve Eserleri Hakkında
Authors : Veli Savaş Yelok
Pages : 131-152
Doi:10.17518/canakkalearastirmalari.475836
View : 15 | Download : 11
Publication Date : 2018-10-29
Article Type : Research
Abstract :Mahmut Hâdi, müstebit Sovyet Devletinde, milletinin bilinçlenmesi, aydınlanması ve ilerlemesi amacıyla arayış içerisinde olan; basiretli, yetenekli, irade sahibi, mücadele ruhunu kaybetmeyen ve insani faziletleri kendisinde tecessüm ettirme gayretindeki Özbek aydınlarındandır. Özbekler için böyle bir mücadelenin bayraktarlığını yaparken, sistem onu "inkılâp karşıtı ve milliyetçi olma” suçlamalarıyla itham eder. Hâdi, yeni dönem Özbek edebiyatının başlatıcıları arasında yer alır, eserlerini Batu mahlasıyla yayımlar. O, 1918 yılında Said Ahrârî’nin teşebbüsüyle Vatan adlı okulun idaresinde teşkil edilen İzci Birliğinin ve 1919-1921 yıllarında da Fıtrat’ın teşebbüsüyle oluşturulan Çığatay Gurungi teşkilatının faaliyetlerine iştirak eder. 1922-1927 yılları arasında Moskova Devlet Üniversitesi Toplum Bilimleri Fakültesi İktisat Bölümünde tahsil görür. İlk şiirleri 1919 yılında yayımlanan Hâdi’nin eserlerinde Fıtrat, Çolpan ve Elbek’in tesiri söz konusudur. Edebî çalışmaların yanı sıra Özbekistan’daki dil ve imla meselelerine de aktif bir şekilde dâhil olan Hâdi, Arap alfabesinden Latin alfabesine geçişin ilmî ve nazari yönleri üzerinde duran makaleler yazar; alfabe ve imla konusundaki çalışmalara katılır. Özbekistan Halk Maarif Komiserliğinde (O‘zbekiston Xalq Maorif Komissarlig‘i) de bir süre çalışan Hâdi, burada görev yaptığı süre içerisinde eğitim ve öğretim sisteminin ıslahı için bir dizi yenilikleri uygulamaya sokar. O, bu yenilikleri öncelikle, iyi yetişmiş eğitimcilerle gerçekleştirmeye; yaşlı öğreticilerden belirli amaçlar doğrultusunda yararlanmaya, mesleki ve teknik eğitim merkezlerinin sayısını artırmaya ve buraların niteliğini yükseltmeye yönelik düzenlemeleri uygulamaya sokar. Bu makalede edebiyatçı kimliğiyle Mahmut Hâdi’nin hayatı, edebî kişiliği ve eserleri hakkında bilgi verilerek onun edebî eserlerinin muhtevası üzerinde durulacaktır. Ayrıca onun dil ve edebiyat üzerine yaptığı çalışmaları hakkında bilgi verilecektirKeywords : Cedit edebiyatı, Mahmut Hâdi, sosyalist realizm, “Alanga” Dergisi, Özbek Latin Alfabesi, eğitim reformu