Erken Dönem Azerbaycan Maarifçiliğinde Kültürel Kimlik Algısı
Authors : Rameş Rzayev
Pages : 123-148
Doi:10.12995/bilig.9506
View : 8 | Download : 1
Publication Date : 2020-10-19
Article Type : Research
Abstract :Azerbaycan’ın siyasi ve felsefi düşünce tarihinde Maarifçilik bir paradigma olarak bazı çelişkilerine ve ikilemlerine rağmen milli tarih literatüründe önemli bir yere sahiptir. 19. yüzyılda Çarlık Rusyası’nın Azerbaycan’a dayatmış olduğu sosyal-kültürel alandaki düzenlemeleri yeni toplum oluşturma bakış açısına uygun gerçekleştirildiği aşikârdır. Maarifçilik dünya görüşünün temsilcileri olan Abbaskulu Ağa Bakıhanov, Mirza Kâzım Bey ve Mirza Fetali Ahundov’un fikri faaliyetleri bir bakıma yeni bir toplumun yaşam biçimini kurgulama varsayımı üzerine kurulmuş olduğu kanaati bu noktada Avrupamerkezci bakış açısıyla örtüşmektedir. Rusya etkisiyle gerçekleştirilen modernleşme söyleminin Azerbaycan’ın düşünce hayatına, milli-kültürel anlayışına yeni bir nitelik kazandırmakla birlikte neredeyse yaşamın her alanına etki ettiği görülmektedir. Çarlık Rusyası’nın Azerbaycan toplumuna karşı yürüttüğü ayrımcı-yayılmacı politikaları, milli ve kültürel kimlik üzerindeki tahribat girişimleri hegemonya hüviyetinin açık tezahürü olarak bu gibi faaliyetlerle desteklenmekteydi. Modernleşme süreci olarak nitelendirilen değişim çizgisi milli kültür ve kimlik olgusunun merkezi problemini "biz ve öteki” kavramı içine sıkıştırması bir bakıma "yeni” kimlik oluşturma anlamına gelmekteydi. Maarifçilik akımının milli kimlik bilincine ilişkin görüşleri oryantalist bir muhtevada tanımlaması bu gerçeği açığa çıkardı. Rusya’nın etkisiyle var olan dönem entelektüelleri modernleşme söylemine dayanarak ileri sürdükleri görüşler Çarlık hegemonyasının karakterine uygun gelecek nitelikteydi.Keywords : Azerbaycan maarifçiliği, aydınlanma, ayrımcılık, hegemonya, kültür, kimlik, yayılmacılık