- Bilig
- Issue: 14
- XVII. YÜZYIL OSMANLI AYDINLARINA GÖRE İLMİYE TEŞKİLATINDAKİ ÇÖZÜLMEYE İLİŞKİN TESPİT VE TEKLİFLER...
XVII. YÜZYIL OSMANLI AYDINLARINA GÖRE İLMİYE TEŞKİLATINDAKİ ÇÖZÜLMEYE İLİŞKİN TESPİT VE TEKLİFLER
Authors : Kayhan Atik
Pages : 31-54
View : 8 | Download : 2
Publication Date : 2000-06-01
Article Type : Other
Abstract :Osmanlı imparatorluğu XVI. yüzyılın ikinci yarısından itibaren bunalımlı bir devreye girmişti. Bu durum devrin aydınlarının (devlet adamı, ulema) dikkatini çekmiş ve çareler aramaya başlamışlardır. Aydınlar hem teorik hem de pratik olarak sultanlara, vezirlere ve ilgili devlet adamlarına lâyihalar, siyaset-nâmeler sunarak ikaz etmeye çalışmışlardır. XVI. asırdan başlayan ve XVIII. asra kadar devam eden bu eserler genel olarak, siyasî, sosyal, iktisadî ve askerî problemleri ortaya koyarak ilgilileri uyarmak ve bu problemleri gidermek için hazırlanmıştır. Osmanlı devlet teşkilâtını oluşturan ilmiyye, kalemiyye, seyfiyye denilen sacayağının belki de en önemli ayağını ilmiyye teşkilâtı teşkil etmektedir. Zira şeyhülislâm, kadıasker, defterdar, nişancı, kadılar, müftüler, müderrisler, cami görevlileri bu teşkilâta mensuptu ve bunların tamamı medreseden mezun oluyordu. Bu sebeple ilmiyye teşkilâtının bozulması, Osmanlı imparatorluğu için önemli problemlerin başında gelmektedir. Dolayısıyla devletin bunalıma düşmesinin en önemli sebeplerinden biri, belki de en önemlisi bu teşkilâtın gerilemesi ve bozulmasıdır. Aydınlarımızın, ilmiyye sınıfının gerilemesi ve bu gerileme ile ilgili çözüm yollarına ilişkin tesbit ve teklifler genel olarak şu başlıklarda toplanabilir. Ulema sınıfının rüşvet alması, ilmiyye mansıblarının ehline verilmemesi, bu sınıfın şöhret ve lükse düşkün olması, tamahkâr olması, ekonomik yönden sıkıntıya düşmeleri, ahlâkî ve ilmî çöküntüye uğramaları, eğitim ve öğretimin tamamen keşmekeş içine girmesi. XVI. yüzyılda başlayan bu problemler XVII. yüzyıl ve sonrasında da devam etmiştirKeywords : Ulema, ilmiyye Teşkilâtı, Medrese, Lâyiha