- Türkoloji
- Issue: 112
- ALGISAL ETİMOLOJİ VE YENİ DÜŞÜNCELERLE ESKİ TÜRKÇE ‘IMGA’ İLE ‘İL IMGA’NIN KÖKENİ...
ALGISAL ETİMOLOJİ VE YENİ DÜŞÜNCELERLE ESKİ TÜRKÇE ‘IMGA’ İLE ‘İL IMGA’NIN KÖKENİ
Authors : Hüsnü Çağdaş Arslan
Pages : 74-91
View : 12 | Download : 4
Publication Date : 2022-12-26
Article Type : Research
Abstract :Etimoloji denince akla iki yöntem gelmektedir: 1. Bilimsel yahut dilbilimsel etimoloji ve 2. Halk etimolojisi. Ancak Polonyalı dilbilimci Marek Stachowski literatüre yeni bir etimoloji terimi daha kazandırmıştır: 3."Perceptual etymology (algısal etimoloji)”. Stachowski, ilk kez 2021’de Studia Linguistica Universitatis Iagellonicae Cracoviensis 138 (4)’te yayımlanan "Perceptual etymology, or three Turkish culinary terms in Croatian and Slovene, and a Polish social term inteligencja ‘intelligentsia’” başlıklı makalesinde ortaya attığı terimi, 2022 yılında aynı derginin 139 (1) numaralı sayısında yayımlanan "Perceptual etymology. A social aspect of etymological research” başlıklı yazısında açıklamaktadır. Bu çalışmada; Ankara’da ulusal nitelikli bir sempozyumda bu yeni terimden habersiz, sözlü olarak köken bilgisi açıklanan, Kâşgarlı (Barsganlı) Mahmud’un Dîvânu Lugâti’t-Türk’ünde ‘اِمْغا’, ‘اَلِمْغا’ (DLT 114, 127) ve Eski Uygurca mektup türünde belgelerde "amga” (COUL no. 02 = K 7718 = UBr, Text A), "il ım’ga” (U 5831 = COUL no. 74, U 5783 recto = COUL no. 180) biçimlerinde geçen, "askerî valinin koruması, devlet sekreteri, devlet saymanı, hazinedar, vergi tahsildarı” gibi anlamlara sahip olan ‘ımga’ ve türevi ‘elımga’ unvanları, "algısal etimoloji” kavramı bağlamında yeniden ele alınmaktadır. Ankara’daki sözlü sunumda, daha önceki yayınlardan yola çıkılarak Çince bir unvan olan yaya (押牙 / 押衙) sözünün ödünçleme yoluyla Çinli Tang Hanedanı zamanında Orta Çincedeki *im go dar telaffuzlu bir biçiminden Türkçeye geçtiği görüşünün kabul edildiği görülür. Bu unvanı, Sir G. Clauson ‘ımğa’, T. Takata ‘ąmäga’, N. Sims-Williams ile J. Hamilton’’mγ’ (amγa) ve T. Moriyasu amγa / ïmγa biçiminde göstermektedir. Burada söz konusu unvanların köken bilgisi; "algısal etimoloji” terimi, Eski Uygurca belgelerdeki yazımları, tarihî gelişimleri, anlamları ve sempozyumdaki farklı disiplinlerden bilim insanlarının soruları düşünülerek yeniden açıklanmaya çalışılacaktır.Keywords : Eski Türkçe, Çince, Hotanca, idari-askerî unvanlar, algısal etimoloji, Old Turkic, Chinese, Khotanese, administrative-military titles, perceptual etymology, древнетюркские, китайские, хотанские, военно-административные титулы, перцептивная этимология, Көне түркі, қытай, х