- Türkoloji
- Issue: 112
- ESKİ TÜRKÇEDE "ÇOKLUK, FAZLALIK, AŞIRILIK" BİLDİREN MİKTAR NİTELEYİCİLERİNİN TİPOLOJİSİ...
ESKİ TÜRKÇEDE "ÇOKLUK, FAZLALIK, AŞIRILIK" BİLDİREN MİKTAR NİTELEYİCİLERİNİN TİPOLOJİSİ
Authors : Kenan Azili, Ahmet Akpinar, Figen Patihan
Pages : 42-73
View : 11 | Download : 5
Publication Date : 2022-12-26
Article Type : Research
Abstract :Yaygın ve klasik gramer yaklaşımına göre isimleri, isim soylu sözcükleri ve fiilleri nitelemekle görevli olan sıfat ve zarflar, bu sözcük kategorilerini çok çeşitli yönlerden niteleyen birimlerdir. Aynı leksikal birimlerin hem isim ve isim soylu sözcükleri hem de fiilleri niteliyor oluşu ise sentaktik görevleri ile ilgilidir. Bu yönüyle, mevcut fonksiyonlara sahip kategorideki birimlere \"niteleyici\" adı verilmektedir. Dünya dillerinin tipolojisi için en elverişli yaklaşımın artzamanlı olarak tarihsel dönemleri değerlendirmek olduğu göz önünde bulundurulursa, niteleyiciler için de arkaik biçimlerin önemi daha da ön plana çıkacaktır. Bu açıdan, Türkçenin sahip olduğu niteleyiciler üzerine çalışmak için, söz konusu dilin ilk yazılı envanteri ve bu dönemin kapsamına dâhil edilen çeşitli çevreler (VIII.-XI. yüzyıl) en uygun veri dokümanının elde edileceği saha olacaktır. Zira bu dönemdeki özellikle Budist ve İslamî çevrede kaleme alınan metinler niteleyiciler bakımından oldukça zengindir. Bu makalede, VIII.-XI. yüzyıllar arasındaki Türkçenin ilk yazılı envanterinde tespit edilen niteleyicilerin tipolojileri incelenmektedir. Oldukça çeşitli niteleyici varlığı, Türkçedeki bu birimlerin kapsamlı bir çalışmasını güçleştirdiğinden dolayı, çalışmada \"çokluk, fazlalık, aşırılık\" bildiren miktar niteleyicileri üzerine odaklanılacak ve buradan hareketle genel niteleyici karakterlerine ulaşılmaya çalışılacaktır. Ele alınacak miktar niteleyicilerinin gramerleşme safhaları, kavramsal ilişkileri ve sentaktik dizilimleri üzerinden bir sınıflandırma ile niteleyicilerin genel anatomisi ortaya konacaktır. Bu sayede, hem artzamanlı hem de eşzamanlı bulgulara ulaşılarak dil evrenselliği ve dil tipolojisine katkı sağlamaya yönelik bulgular ortaya konacaktır.Keywords : Eski Türkçe, tipoloji, niteleyici, gramerleşme, çokluk