- Türkoloji
- Issue: 112
- L. Z. Budagov’un "Sravnitel’niy Slovar’ Turetsko-Tatarskih Nareçiy" Adlı Sözlüğündeki Eski...
L. Z. Budagov’un "Sravnitel’niy Slovar’ Turetsko-Tatarskih Nareçiy" Adlı Sözlüğündeki Eski Özbekçe Leksemlerin İstatiksel Analizi
Authors : Mahliyo Tuxtasinova
Pages : 205-218
View : 10 | Download : 5
Publication Date : 2022-12-26
Article Type : Research
Abstract :Türkçe sözlükler ülkemizdeki ve yurt dışındaki kütüphanelerde nadir eserler olarak saklanmaktadır. Bunların çoğunluğu çok eski olup tek nüshaları bulunmaktadır. Sözlükler daima Türkologların ve leksikologların dikkatini çekmiştir. Bu makalede, Lazar Zaharoviç Bugadov’un "Türk-Tatar Şivelerinin Karşılaştırmalı Sözlüğü” (Sravnitel’niy Slovar’ Turetsko-Tatarskih Nareçiy) adlı sözlüğünün tasnif metodu, sözlükteki Çağatayca (eski Özbek edebî dili) leksemlerin bileşenleri ve istatistiklerinin analizine yer verilecektir. İstatiksel analiz, Çağatay dilinde temel kelimeleri meydana getiren leksemler ve sözlükte açıklanan Çağatayca varyantların mevcudiyeti açısından gerçekleştirilecektir. Analiz sürecinde Çağatayca leksemler kategorilere ayrılmıştır. Kelime gruplarının istatiksel analizinin sonucu, sözlükte en fazla bulunan kelime gruplarının isimler, sıfatlar ve fiiller olduğunu göstermektedir. Yapılan araştırmanın sonuçları net bir fikir vermesi açısından tablolar ve grafiklerle gösterilmiştir. L. Bugadov’un sözlüğünde, Merkezî Asya halklarının dilleri ve diyalektlerine ait leksemler detaylarıyla açıklanmıştır. Sözlüğe sadece edebî leksemlerin değil, diyalektlere ait söz varlığının de dâhil edilmesi yerli halkla iletişim kurmayı kolaylaştırmıştır. Tartışma kısmında leksemler Nevayi, Babür, Ebulgâzi ve Rabguzi’nin edebî eserleri temelinde semantik ve etimolojik açıdan açıklanmıştır.Keywords : Çağatay dili, karşılaştırma, terminolojik söz varlığı, sözlük, temel söz, açıklama, Türk dilleri