KÜL TİGİN YAZITI’NDA GEÇEN FİİLLERİN KAZAK TÜRKÇESİNDEKİ İZLERİ
Authors : Kh. . As
Pages : 12-23
View : 8 | Download : 4
Publication Date : 2015-02-24
Article Type : Research
Abstract :Bu makalede, Türkler’in ilk ve en önemli belgesi olan Orhun Yazıtlarından biri olan Kül Tigin yazıtındaki fiillerin 20. yüzyılın başlarında oluşturulan Türk yazı dillerinden Kazak lehçesinde olup olmadıkları, varsa bu fiillerin hangi anlamlarda bugüne kadar varlığını koruduğu üzerinde durulmuştur. Köktürk yazıtları Türk adının geçtiği ilk metinlerdir. Taşlar üzerine yazılmış ilk Türk tarihi, Türk devlet adamlarının millete hesap vermesi, milletle hesaplaşması, devletin ve milletin karşılıklı vazifeleri, Türk nizamının, Türk töresinin, Türk medeniyetinin, yüksek Türk kültürünün büyük vesikası, Türk askerinin dehasının, Türk askerlik sanatının esasları, Türk feragat ve faziletinin büyük örneği olmasından dolayı önem arz etmektedir. Kül Tigin Yazıtını taş üzerine kazıyarak yazan, Kül Tigin ve Bilge Kağan’ın yeğeni Yolluğ Tigindir. Yolluğ Tigin, Kül Tigin yazıtını 20 günde yazmıştır. Kül Tigin Yazıtında dünyanın ve insanoğlunun yaratılışına bir cümle ile değinildikten ve Birinci Kağanlığın tarihi genel çizgileri ile kısaca özetlendikten sonra İkinci Kağanlığın kuruluştan Kül Tigin' in 731 'de ölümüne kadarki siyasi ve askeri tarihi ayrıntıları ile anlatılır. Kül Tigin Yazıtında 147 fiil tespit ettik. Bu fiillerin içinde olumsuz fiillerde bulunmaktadır, örneğin; al, alma; ber, berme; öl, ölme; kıl; kılma; gibi biz Kazak Türkçesinde olumsuz fiilleri tekrar yazmayı uygun görmedik. Bu çalışmada II. Göktürk Devletine ait olan, Kül Tigin Yazıtında toplam 151 fiil tespit edilmiştir. Ulaşılan bu fiillerin bazılarında Kazak Türkçesindeki yapının aynen tekrar ettiğini ve günümüze kadar bu yapıların varlığını devam ettirdiğini, bazı fiillerde ise yapıların birkaç harf değişikliği ile kullanımda olduğunu görmekteyiz. Çalışmamızda Kazak Türkçesinde aynen tekrar eden 26 fiil, değişime uğramış 17 fiil tespit ettik. Karşılaştırdığımız bu fiillerden anlam bakımından Kazak Türkçesinde aynen bulunduğunu ve bazı fiillerin de farklı anlamlara gelecek şekilde kullanımda olduğunu tespit etmiş bulunmaktayız.Keywords : Köktürk, Orhun Yazıtlar, Kül Tigin Yazıtı, Kazak Türkçesi, Fiiller