- Türkoloji
- Issue: 97
- SOVYET DÖNEMİ TÜRKMENİSTAN’INDA ELEŞTİREL DÜŞÜNCENİN TARİHİ: M. GELDİYEV (1889-1931) ÖRNEĞİ...
SOVYET DÖNEMİ TÜRKMENİSTAN’INDA ELEŞTİREL DÜŞÜNCENİN TARİHİ: M. GELDİYEV (1889-1931) ÖRNEĞİ
Authors : T. Aşirov
Pages : 21-29
View : 7 | Download : 5
Publication Date : 2019-10-25
Article Type : Research
Abstract :Sovyet Dönemi Türkmenistan’ın ilk yılları, toplumsal ve kültürel sorunların yaşandığı, tartışıldığı ve tenkit kültürünün gelişmeye başladığı bir dönem olarak tarihe geçmiştir. Bu süreçte dönemin düşünürleri tarafından çeşitli konulardaki yazılar üzerine eleştiriler kaleme alınmıştır. Bu eleştirleri yazanlardan biri de düşünür Muhammed Geldiyev (1889-1931) olmuştur. Geldiyev’in Sovyet Türkmenistan’ın eleştirel düşünce tarihinde ayrı bir yeri bulunmaktadır. 1926 yılında "Seydini nä tüysli düşünmeli” (سه يدىءنى ناتويسلى دوشنمه لى) adlı makale "Okıcı” ismiyle bir yazar tarafından yayınlanmıştır. Bu makalede, XIX. yüzyılın Türkmen edebiyatının klasik şairi Seyitnazar Seydî (1775–1836) konu edinmektedir. Bu makaleye Geldiyev "Seydi kim-di” (سه يدى كم –دى) adlı bir eleştiri yazısı yazmıştır. Bu makalede savların gerçekliliği irdelenmektedir. Bunun üzerine Okıcı, "Yene de Seydî hakında” (ينه ده سه يدى حافنده) adlı cevap yazısı kaleme almıştır. Son olarak Geldiyev, "Okıcı Yoldaş’ın yekece sözlemin (cümlesin) derňemek bilen özine gaytargı” (اوقيجى يولداشڭ يه كه چه سوزمه من (جومله سن) ده رڭه مه ك بله ن اوزينه قايتارغى ) adlı yeni bir eleştiri yazısı kaleme almıştır. Geldiyev ile Okıcı arasında cereyan eden eleştiriler, Sovyet Türkmenistan’da Türkmen edebiyatı üzerinde ilk eleştiri olarak kabul edilebilir. 1926 yılında "Türkmenistan” gazetesinde yayınlanan eleştiri yazıları, Sovyet Türkmenistan’ın eleştiri düşünce tarihinde, özellikle de Türkmen düşünce yapısı bağlamında yapılan ilk çalışmalar olarak ifade etmek mümkündür.Keywords : Türkmen Dili, Geldiyev, Kritik, Düşünce