ТҮРҮК ДАНА ҚҰТЛҰҚ АБЫЗ СӨЗІ
Authors : O. D. Bekzhan
Pages : 9-31
View : 9 | Download : 3
Publication Date : 2020-08-26
Article Type : Research
Abstract :Tonyukuk yazıtı, Moğolistan'ın başkenti Ulan Batur'un 60 km doğusunda, Tula Nehri yakınında yer almaktadır. Yazıt ilk olarak 1897'de E.N. Klements tarafından bulunmuş ve bilimsel alemine tanıtılır. Yazıt ilk kez 1898'de yayımlanır. Aynı yıl V.V. Radlov yazıtın çevirisini ve transkripsiyonunu hazırlar. 1951'de S.E. Malov, V.V. Radlov'un Rusça çalışmasını tamamlar ve metni runik yazıtlar koleksiyonuna dahil eder. G. Aydarov Kazak dilinde bir çalışma yapar ve bir kitap olarak yayımlar. Yazıttaki işaretini YN olarak ve buna uygun olarak başvezirin adını da Toynukuk olarak okumaktayız. İlk araştırmacılar bu işaretin bir tür N sesi olduğunu öne sürmüşlerdir. Bu nedenle İlteriş Kağan'ın başvezirinin adı Rusçada Tonyukuk, Kazakçada Toynukuk olarak okunmaktadır. Yazılı anıtta çözülmemiş birçok gizem vardır. Çünkü eski araştırmacılar, problemi bilgi seviyelerine göre ellerinden geldiğince çözmeye çalışmışlardır. Makalede ilk kez birçok yeni kelime okunmuştur. Karmaşık grafiklerle yazılmış ve YR, RK olarak telaffuz edilen sürekli ünsüzlerin işaretleri ilk kez okunmuş. "ÜYRİLİU” ve "URKI” kelimeleri bu işaretlerle gösterilmiştir. Ayrıca Tonyukuk’un adının Kutluk olduğu, yazıda bir rütbe adı olan ve "Şad” şeklinde okunan kelimenin "Şatduk” şeklinde okunması gerektiği ortaya koyulmuştur.Keywords : Tonyukuk, Toyn, Türk, Kağan, Yukuruch